Pokonała go sroka, ale zyskał miłość Polaków

Ostatnia aktualizacja: 03.05.2013 17:30
- Bóg mi powierzył honor Polaków, Bogu go tylko oddam – te słowa miał wypowiedzieć tuż przed śmiercią książe Józef Poniatowski. Powiedział je, czy nie?
Audio
  • Pokonała go sroka, ale zyskał miłość Polaków/Klub Ludzi Ciekawych Wszystkiego prowadziła Hanna Maria Giza/Dwójka
Śmierć księcia Józefa Poniatowskiego obraz Januarego Suchodolskiego
"Śmierć księcia Józefa Poniatowskiego" obraz Januarego SuchodolskiegoFoto: Wikipedia/domena publiczna

W 250. rocznicę urodzin i 200. rocznicę śmierci w "Klubie Ludzi Ciekawych Wszystkiego" rozmawialiśmy o jednym z ukochanych polskich bohaterów narodowych – księciu Józefie Poniatowskim, który zakończył swój żywot w odmętach Estery.

"Der Elbe Herr bist du geworden, doch eine Elster wird dich morden" "Pokonałeś Łabę, ale Elster (niem. sroka lub rzeka Elstera) cię pokona" – przepowiedziała cyganka księciu Józefowi Poniatowskiemu. 

Wróżba, niestety, spełniła się.

Co budowało legendę księcia Józefa Poniatowskiego? W opinii prof. Jarosława Czubatego łączy się ona bezpośrednio z legendą napoleońską – niezmiernie żywą wśród Polaków w XIX, a nawet w XX wieku. Biografia księcia jest tej legendy jednym z filarów. - To jest bohater na ciężkie czasy – w wieku XIX ten typ legendy musiał się narodzić – przekonywał prof. Czubaty. Dlaczego? Gdyż jego śmierć była nie tylko bohaterska, ale i efektowna: we własnym mundurze, a nie na szubienicy, w wielkiej bitwie u boku cesarza Zachodu. Wtedy książe był już marszałkiem Francji, co nie podobało się zbytnio części jego rodaków. – Biografia księcia to materiał na uniwersalny mit, od hulaki i utracjusza do męża stanu – oceniał gość radiowej Dwójki.

Prof. Czubaty przypominał, że wielu historyków niepokoi fakt, że legenda księcia tak szybko się przyjęła. Szymon Askenazy w biografii księcia Józef zaznaczył, że jest prawdopodobne, że człowiek kilkukrotnie ranny, gorączkujący, niesłychanie zmęczony, zdesperowany mógł powiedzieć słowa, które są do dziś z nim łączone: "Bóg mi powierzył honor Polaków, Bogu go tylko oddam”.

- Z drugiej strony, to zostało podchwycone, gdyż świetnie pasowało do planów zwolenników politycznych Aleksandra I. Słowa te oznaczały, że jesteśmy, jako Polacy, skwitowani z Napoleonem. To jest ofiara księcia, która zamyka polską kartę w epoce napoleońskiej, rachunek jest otwarty na nowo, możemy teraz wybrać nowego protektora – tłumaczył.

Prof. Piotr Ugniewski mówił, że wypowiedź księcia Poniatowskiego kojarzy mu się ze słowami przypisywanymi Kościuszce, podczas bitwy pod Maciejowicami, który miał rzekomo powiedzieć "Finis Poloniea”, co okazało się być wymysłem pruskiej propagandy, a nie polską romantyczną legendą, jakby mogło się wydawać. Zwracał też uwagę na to, że w wielu życiorysach i biografiach znajduje się motyw przepowiedni – co jest "żelaznym elementem w kulturze europejskiej”.

Audycję prowadziła Hanna Maria Giza.

Czytaj także

„Książę w prześcieradle”

Ostatnia aktualizacja: 14.11.2008 07:05
Przyodzianie bohatera narodowego w rzymską togę uznano niemal za profanację.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Książe zaprasza

Ostatnia aktualizacja: 13.07.2011 08:00
Warszawski apartament księcia Józefa Poniatowskiego już wkrótce bęzie otwarty dla zwiedzających.
rozwiń zwiń