W 1936 roku Zofia Chomętowska wygrała konkurs Wydziału Turystyki Ministerstwa Komunikacji na etatowego fotografa tej instytucji. Ponoć, gdy szef Wydziału, słynny krajoznawca Mieczysław Orłowicz, dowiedział się o tym, powiedział: - Kobieta?! Przecież sobie nie poradzi...
Ale Zofia Chomętowska poradziła sobie świetnie, wywiązując się z zadania fotografowania atrakcyjnych turystycznie miejsc na terenie II Rzeczpospolitej. Te zdjęcia, zamieszczane w miejscach publicznych, m.in. w wagonach kolejowych i na dworcach, miały przyczynić się do zwiększenia mobilności obywateli, ożywienia turystyki, a także propagować pozytywny wizerunek kraju.
Po latach do niezwykłego archiwum - znajdującego się obecnie w domu córki Chomętowskiej, Gabrieli Greter w Buenos Aires - dotarły Karolina Puchała-Rojek i Karolina Ziębińska-Lewandowska z Fundacji Archeologia Fotografii. - Oczywiście najistotniejszym walorem tych zdjęć jest kontekst ich powstawania, historia i duch miejsc, których często już nie ma - podkreślają badaczki. - Ale ta twórczość ma też specyficzne dla siebie walory estetyczne - dodają.
Kolejny gość audycji, Maciej Szymanowicz, wyjaśnił, że dorobek Chomętowskiej wpisuje się w nurt przedwojennej "polskiej fotografii ojczystej". Idea przywieziona została z Niemiec, gdzie od początków stulecia pełnił ten kierunek funkcje propagandowe. Polityczny charakter miał również program przedstawiony w latach 30. przez nestora polskiej fotografii Jana Bułhaka. Zadaniem twórcy miało być odtąd promowanie pozytywnego wizerunku kraju.
- Z jednej strony więc fotografie te pokazywały polską kresową, sielankową, szlachecką, znaną z twórczości Mickiewicza czy Sienkiewicza - mówi Szymanowicz. - Z drugiej prezentowały osiągnięcia ekonomiczno-technologiczne II Rzeczpospolitej. Częstym tematem był więc Port Gdynia - dodaje.
A Karolina Ziębińska-Lewandowska dodaje: - Istnieje szczególna, barazo atrakcyjna kategoria fotografii wernakularnej. To fotografia "obrzeży", należąca do sztuki użytkowej, ale mająca też swoją estetykę. W ten nurt wpisują się na przykład zdjęcia, które straciły swoją pierwotną funkcję. Tak jest właśnie z fotografiami Chomętowskiej. Przecież kraju, który miały one promować, już nie ma...
Audycję z cyklu "Notatnik Dwójki" przygotowała Aleksandra Łapkiewicz.
