Zyngry to cztery wokalistki, reprezentujące młode pokolenie miłośników lokalnego folkloru z rejonu Podhala: Barbara Zalińska–Sikoń, Anna Malacina-Karpiel, Małgorzata Dzierzęga i Joanna Dorul. Wychowując się w wielopokoleniowych rodzinach, od dziecka poznawały góralskie pieśni i opowieści, stąd z czasem zaczęły występować w regionalnych zespołach. Stworzył właśnie projekt „Za głosem Ślebody. Folklor w obliczu II wojny światowej”, który ma na celu zachowanie w kolejnych pokoleniach wiedzy o historii, kulturze i tradycji górali w kontekście drugiej wojny światowej. Cały materiał przepleciony jest tradycyjną muzyką góralską oraz śpiewem podhalańskim, w projekcie wziął udział Prezes Związku Podhalan Oddział Poronin – Bronisław Chowaniec – Lejczyk – historyk.
Projekt odpowiada na potrzebę zwrócenia uwagi na historyczno-regionalny aspekt drugiej wojny światowej widziany oczami osób, które doświadczyły tych czasów. Dla społeczności zwłaszcza młodego pokolenia, ten projekt może być jedyną okazją, w tym i wiarygodnym źródłem informacji tyczącym się losów mieszkańców Podhala w okresie wojny i po wojnie. Jest coraz mniej ludzi którzy pamiętają ten trudny czas, dlatego dla społeczności jest to ostatnia szansa by móc na własne uszy usłyszeć relacje świadków, emocje i przeżycia „ostatnich górali drugiej wojny”. Projekt ma również na celu wzmocnienie więzi między pokoleniami młodych i starszych mieszkańców Podhala, a także szacunku do wartości, tradycji i własnej tożsamości.
- To materiał poświęcony wspomnieniom osób, które przeżyły II wojnę światową. To ludzie z Podhala, chętni by opowiedzieć, z czym musiały się zetknąć, by przeżyć. – mówiła Anna Malacina-Karpiel. – Chciałyśmy nagrać płytę poświęconą ważnym tematom, zmuszającą do refleksji. Mówi się o tym, ze strasznie pędzimy w dzisiejszym świecie. Ta płyta daje oddech, czasem powoduje, że niejako pokorniejemy. Jesteśmy zmuszeni dziękować za to, co mamy.
Na płycie „Za głosem Ślebody” znajdziemy relacje z różnych części Podhala: Kościeliska, Zakopanego czy Białego Dunajca. Artystki chciały dzięki temu pokazać różnorodne obrazy wojny, które zależały m.in. od miejsca przebywania jej ofiar.
- Z tej płyty dowiemy się, jak ciężkie były to czasy, ale i tego, że w ogóle na Podhalu nie było wówczas łatwo. Ziemia była nieurodzajna. Mimo wszystko sprytne Góralki i Górale jakoś sobie z tym radzili. Patrząc na całość kraju, może tutaj przechodziło tu łagodniej? We wspomnieniach Górali usłyszałyśmy, że Niemcy przymykali na nich oko. Nie można się było wychylać i był względny spokój. Ci, którym udało się przeżyć, wspominają to wszystko ze łzą w oku. – mówiła nasza rozmówczyni.
„Do ujka mojego przychodzili chłopcy z lasu – partyzanci. Bo, jak usłyszeli muzykę, o chcieli se zatańcyć. Siedzieli w lesie, smutno im było. tez się chcieli rozweselić!”, słyszymy opowieść jednej z rozmówczyń. „Partyzanci przychodzili do nas po żywność. Co kto miał, to dawał. No i dowiedzieli się Niemcy, że oni dali jeść. Wyciągli ojca, matkę, na oczach dzieci. I trzask! Wystrzelali. Na oczach dzieciom. Dzieci patrzały na to. Za to, że dali partyzantom żywność”, mówi inny kobiecy głos. Te rozczulające po wielokroć narracje przeplecione są na płycie muzyką i pieśniami Podhala oraz głosem lektora, przybliżającego historię II wojny światowej.
- Stworzyłyśmy tę płytę z zamiarem przekazu historycznego. – mówiła Anna Malacina-Karpiel. dodając, że to wyjątkowe historyczne słuchowisko, staje się już materiałem pożądanym przez szkoły, na lekcje historii. To bardzo cieszy młode artystki z zespołu Zyngry.
Do tego w najbliższy weekend w swoją pierwszą małą trasę koncertową wyrusza zespół Hajda Banda. Zespół w roku 2021 powołała do życia skrzypaczka Daria Butskaya (wyróżniona nagrodą „Złote Gęśle” w zeszłorocznym Konkursie Muzyki Folkowej „Nowa Tradycja”). Hajda Banda wykonuje muzykę Puszczy Białowieskiej na najwyższym poziomie, z energią i finezją. W grupie usłyszymy także inną laureatkę Nowej Tradycji – Katarzynę Dudziak (wokal i basy) – czy cymbalistę Pawła Iwana. Niełatwej sztuki podlaskiego bębnienia podjął się Mateusz Dobrowolski (znany ze współpracy z grupą R.U.T.A oraz z naszej anteny). Ponadto grupę tworzą: Nika Jurczuk (skrzypce) i Kuba Zimonczyk (harmonia). Młodzi artyści inspirują się twórczością dawnych mistrzów, jak: Edward Brożek, Wiktor Wołkowyci, Stanisław Rosa czy Wiera Gregoruk. Najbliższy koncert grupy już w ten piątek (25.02) w stolicy Podlasia – Białymstoku, o godzinie 19.00 w „Spodkach”. Następnie usłyszymy Bandę we Wrocławiu i Krakowie.
W audycji zapowiedzieliśmy także konferencję, orgaznizowaną przez Stowarzyszenie Muzeów na Wolnym Powietrzu w Polsce, która poświęcona będzie ocenie sytuacji muzealnictwa skansenowskiego w naszym kraju. Spotkanie odbędzie się w Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu w dniach 28.02–1.03.2022 r., a zaprosił na nie dyrektor Stowarzyszenie Muzeów na Wolnym Powietrzu Zbigniew Skuza.
- Nasze Stowarzyszenie postawiło sobie problem: Muzea skansenowskie wobec nowych wyzwań. Wobec przemian kulturowych na świecie szukamy sprzymierzeńców, którymi wydają się dyrektorzy skansenów. To ich sposób pracy będzie stanowił o sukcesie skansenu.
Odwiedziliśmy również Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi, gdzie trwa wystawa „Z czasów zarazy. Nowe nabytki Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi z lat 2020-2021”. Ekspozycja prezentuje dary i zakupy oraz zabytki archeologiczne pozyskane podczas kwerend muzealników w trudnych czasach „zarazy” COVID-19. Wystawa została otwarta w Ogólnopolski Dzień Etnografii, Etnologii i Antropologii Kulturowej – 9 lutego. Krótkie radiowe oprowadzania po ekspozycji prowadziła kuratorka – Anna Smolińska. Jednak przy okazji nowej wystawy warto zwiedzić całe muzeum etnograficzne, które przeszło wizualną metamorfozę!
***
Tytuł audycji: Źródła
Powadziła: Aleksandra Faryńska
Data emisji: 25.02.2022
Godzina emisji: 15.15
