Literatura ludowa okiem Donata Niewiadomskiego

W audycji przedstawiamy kolejnego laureata Nagrody im. Oskara Kolberga - folklorystę, literaturoznawcę - Donata Niewiadomskiego.

Donat Niewiadomski

Foto: Marta Ankiersztejn

Donat Niewiadomski – historyk literatury, folklorysta, regionalista, animator kultury, ekspert i autorytet w dziedzinie literatury ludowej. Jego dorobek naukowy przyczynił się do ochrony i popularyzacji autorskiej literatury ludowej.

Donat Niewiadomski urodził się 22 września 1952 roku w Hrubieszowie. Studiował filologię polską na UMCS w Lublinie, uzyskując w 1976 roku dyplom ukończenia studiów z wyróżnieniem według indywidualnego toku nauczania. W 1984 roku na Wydziale Humanistycznym UMCS obronił pracę doktorską pt. „Motywy orki i siewu w XIX-wiecznym folklorze polskim i ich transfiguracja we współczesnej literaturze ludowej“. Był pracownikiem naukowo-dydaktycznym UMCS w Lublinie i Wyższej Szkoły Humanistyczno-Przyrodnicze w Sandomierzu, a także członkiem Komisji ds. Folklorystyki Komitetu Nauk o Literaturze PAN (1994-1996) i Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (1984-1990).

Od 1976 roku jest stałym współpracownikiem Stowarzyszenia Twórców Ludowych, co na przestrzeni lat zaowocowało niezwykle ważnym i trwałym elementem aktywności  STL jakim jest działalność wydawnicza, prezentująca dorobek twórczy ludowych literatów. Od 1979 roku jest członkiem Rady Naukowej Stowarzyszenia – Sekcji Literatury Ludowej. 

- Początkowo zajmowałem się literaturą romantyzmu polskiego, ale już w czasie studiów interesowała mnie literatura ludowa. Między innymi dlatego, że wywodzę się ze środowiska małego miasteczka, w zasadzie przedmieścia rolniczego. To wszystko było mi bliskie: świat pracy na roli, uprawy ziemi, hodowli bydła… Znałem to z autopsji. W dodatku na tym moim przedmieściu koło Hrubieszowa miałem sąsiadkę Kazimierę Wiśniewską, która już wtedy była dosyć znaną pisarką ludową – opowiadał o swoich zainteresowaniach Donat Niewiadomski. – Jak chodziłem do liceum w Hrubieszowie, miałem możność poznać pana Stanisława Buczyńskiego. To jest jeden z najwybitniejszych pisarzy ludowych. Wydał wtedy tomik „Maki”.

Lata 60.-70. XX w. to złoty okres literatury ludowej. Obecnie ta twórczość jest już mniej zauważana.

- Taka autentyczna literatura ludowa zaczyna zanikać chociażby z tego względu, że kiedyś przyjmowaliśmy, że takim autentycznym pisarzem ludowym jest ten, kto nie ma formalnego wykształcenia, pracuje na roli, mieszka na wsi, tworzy teksty wartościowe artystycznie, ale związane tematycznie z dawną kulturą ludową. To siłą rzeczy się zmieniło, ponieważ zmienił się świat, a twórcy, który byli w pełni sił twórczych w latach 60. ubiegłego wieku odeszli.

W jakich formach przejawia się teraz literatura ludowa?

- W dziedzinie liryki to właśnie są te teksty wspomnieniowe – tłumaczył nasz gość. – Często pojawiają się tematy rodzinne, motywy dziadka, starego wiejskiego domu. Okolice Śląska, Bielska-Białej, Lubelszczyzna to regiony, w których wciąż żywa jest gwara i ona też przejawia się w prozie. Jednak obecnie większość tekstów w dziedzinie prozy jest pisana z perspektywy osób, które mają dobre zamiary, ale ta autentyczna kultura ludowa jest im po części obca, więc tworzą różne pseudomitologie, a  ich język jest zbyt wyszukany.

***

Tytuł audycji: Źródła 

Prowadziła: Magdalena Tejchma

Data emisji: 12.09.2024

Godzina emisji: 15.15