Monika Pilch szuka odpowiedzi na pytanie, czy teatr wciąż jest miejscem refleksji i przemiany?

Już w swoim założeniu teatr miał nie tylko stanowić formę rozrywki i sposób na chwilową ucieczkę od rzeczywistości, ale także być okazją do dużo głębszych przeżyć. Greckie tragedie konstruowano w taki sposób, by widz miał okazję przeżycia swoistego katharsis. Współczesny teatr również może być miejscem refleksji i wyciszenia. Czy ta medytacyjna rola przedstawienia teatralnego wpisana jest w misję teatru?

Akropol w Atenach, Grecja

Foto: Shutterstock/Sergii Figurnyi

Według Petera Brooka rolą teatru powinno być otwieranie nas na prawdę, oświetlanie tego, co ukryte. Czy katharsis jest kategorią, o której myślą współcześni twórcy teatralni, i jak ta medytacyjna rola teatru realizowana jest na scenie? Zdaniem Krzysztofa Rutkowskiego wszystko zależy od tego, co rozumiemy jako teatr.

Posłuchaj

57:06 Audycja okolicznościowa teatr 2025_04_19-15-00-29.mp3 Czy teatr wciąż jest miejscem refleksji i przemiany? (Dwójka)

 

Grecki teatr przemiany

- Przez wieki teatr wyglądał w ten sposób, że był amfiteatr nad brzegiem morza, na przykład Egejskiego, gdzie odbywały się święta - Dionizje. Publiczność przychodziła, siedziała, jadła, piła i patrzyła na to, co się dzieje. Obecny był tam posąg boga Dionizosa i to było wielkie święto, ale to był też teatr, i to teatr prawdziwy. Nie było czegoś takiego jak widownia i scena. Był bóg i byli obecni wobec niego widzowie, uczestniczący w wielkim święcie - mówił w Dwójce prof. Krzysztof Rutkowski, historyk literatury romantycznej.

Czytaj też:

• Grecki teatr to był kocioł
• Jacek Kopciński: Peter Brook był mędrcem, kimś więcej niż reżyserem teatralnym

Duchowa funkcja teatru

Greckie tragedie śledziły losy bohatera i jego zmagania, których w wyniku przeciwności losu nie mógł pokonać. Pozwalało to widzom na doświadczenie całego wachlarza emocji. Od wzruszenia, niezrozumienia, niepewności, gniewu aż po uczucie ulgi i spokoju. Losy bohaterów stanowiły też odniesienie do życia widza i pomagały mu w uporządkowaniu własnych przeżyć i wątpliwości. Czy teatr XXI w. może pełnić rolę podobną do teatru greckiego? Dr Michał Mizera uważa, że dziś to przestrzeń, która "uwrażliwia już wrażliwych i przekonuje przekonanych".

- Teatr jest narzędziem niszowym, wspólnotowym, narzędziem formacji i tego, jak żyć i jak się przygotować do śmierci. Samo wyjście do teatru jest już tak mocno selektywne, że zastanawiam się, czy rzeczywiście w takiej publiczności, która świadomie chodzi do teatru, może dojść do jakiejś przemiany. Natomiast jeśli pomyślę o teatrze jako użytecznym wynalazku, czego świadectwem jest fakt, że to narzędzie trwa i służy kilka tysięcy lat człowiekowi, to znaczy, że jego użyteczność pomaga właśnie w wytwarzaniu takiej atmosfery refleksji - podkreślił teatrolog.

Teatr - nie tylko rozrywka

Jedną z najważniejszych funkcji teatru jest namysł nad życiem, pogłębianie duchowej sfery każdego człowieka. - To jest piękna tradycja, która istotnie wywodzi się od tego kamiennego teatru u stóp Akropolu - dodał dr Michał Mizera. - Skoro sięgamy do teatru greckiego, to przypomnę, że sama nazwa tego zjawiska - teatr - wzięła się od tej części, która była widownią, nie sceną. Théatron - ten grecki czasownik, od którego pochodzi słowo teatr, znaczy też rozglądanie się w sobie, dowiedzenie się czegoś o sobie. To najprostszy opis tego, co człowiek może w życiu osiągnąć, jaki stopień dojrzałości - mówił gość Dwójki.

***

Prowadzenie: Monika Pilch

Goście: profesor Krzysztof Rutkowski (historyk literatury romantycznej, dziennikarz, tłumacz i eseista, dyrektor festiwalu Lamentacje), dr Michał Mizera (polonista, teatrolog, europeista)

Data emisji: 19.04.2025

Godzina emisji: 15.00

am/kor/pg