Stanisław Lem: do "Astronautów" nikt mi się nie mieszał

- Kiedy pisałem tę książkę, faworyzowana była literatura produkcyjna, w której opisywano szczegółowo spółdzielnie rolnicze, cukrownie. Nikt wtedy jeszcze w cenzurze nie wiedział, czym jest fantastyka naukowa - mówił w archiwalnych nagraniach Polskiego Radia pisarz Stanisław Lem.

Stanisław Lem

Foto: Agencja Forum

Lem w każdym gatunku na antenie radiowej Dwójki

Posłuchaj

13:53 2021_03_22 12_46_32_PR2_Zapiski_ze_wspolczesnosci.mp3 Stanisław Lem o dzieciństwie i młodości (Głosy z przeszłości/Dwójka)

14:00 2021_03_23 12_45_48_PR2_Zapiski_ze_wspolczesnosci.mp3 Stanisław Lem o okresie stalinizmu (Głosy z przeszłości/Dwójka)

14:05 2021_03_24 12_46_59_PR2_Zapiski_ze_wspolczesnosci.mp3 Stanisław Lem o Lwowie i relacjach polsko-ukraińskich (Głosy z przeszłości/Dwójka)

 

14:09 2021_03_25 12_46_25_PR2_Zapiski_ze_wspolczesnosci.mp3 Stanisław Lem o swojej karierze pisarskiej (Głosy z przeszłości/Dwójka)

14:17 Głosy z przeszłości 26.03.2021.mp3 Stanisław Lem o swoim podejściu do nauki (Głosy z przeszłości/Dwójka)

 

W związku z przypadającą 27 marca 15. rocznicą śmierci Stanisława Lema przypomnieliśmy cykl opowieści pisarza zarejestrowany w 1997 roku. Wspominał między innymi swoje dzieciństwo we Lwowie i to, jak przetrwał II wojnę światową. Opowiadał także o swoich początkach pracy pisarskiej. Jak mówił, zaczęło się od podróży do Zakopanego i poznania Jerzego Pańskiego.

- Nie wiedziałem, kto to jest. Ale rozmawialiśmy sobie i raz uskarżałem się przed nim na to, że w Polsce nie ma w ogóle utworów z zakresu literatury fantastycznonaukowej. Ja jeszcze jako chłopiec lubiłem ten gatunek. Zapytał mnie wtedy „a jakby pan mógł, czy pan by taką powieść napisał?”. Odpowiedziałem, że dlaczego nie. I okazało się, że to był prezes Spółdzielni Wydawniczej "Czytelnik".

Czytaj też:

• Jan Stanisław Lem przewidywał przyszłość?
• Humor w prozie Stanisława Lema

Jerzy Pański zaproponował Lemowi podpisanie umowy, w której miał jedynie zaproponować tytuł. - Jeszcze nie wiedziałem, co to będzie, oprócz jednego słowa: "Astronauci". Ale usiadłem i napisałem - wspominał.

Książka, wydana w 1951 roku, początkowo została uznana za fałszywą ideologicznie. - Przedstawiała bowiem ewentualność, że planeta Wenus zagraża inwazją Ziemi, a to przecież niemożliwe, jak pisała pani krytyk. No bo jeżeli na tej planecie są istoty rozumne, to musi być walka klasowa, a jeśli jest walka klasowa, to musi być i partia komunistyczna, która udaremni próbę inwazji. Dyskusje odbywały się właśnie na takim poziomie, na szczęście to mi nie zaszkodziło.

Posłuchaj audycji: Wszystkie gatunki Lema>>>>

Kilka lat później Stanisław Lem otrzymał ze strony reżysera wschodnioniemieckiego propozycję nakręcenia filmu na podstawie swojej pierwszej książki. - To się nazywało "Milcząca gwiazda" i była to chała niesamowita - opowiadał pisarz. - Aktorzy wygłaszali dłuższe, ideologiczne przemówienia i na Ziemi, i na planecie Wenus. To było zarazem makabryczne i wesołe.

- Widziałem, że strasznie niedobry film wychodzi z tego, a nie miałem na to żadnego wpływu. Ale człowiek był jeszcze młody i miał rozmaite szalone pomysły. Berlin, a zwłaszcza wschodnia część, leżał jeszcze w gruzach, a ja zapadłem wtedy na taką oto chorobę: przy Alei Stalina były takie duże domy, a w jednym z nich były zabawki. Zachorowałem na modele kolejek elektrycznych i ile razy jeździłem do Berlina, przywoziłem je do domu. Potem w naszym mieszkaniu na Bonerowskiej na podłodze leżały tory, a lokomotywy pięciokrotnie sprzężne pędziły, ciągnąć wagoniki - wspominał Stanisław Lem.

Czytaj też:

• Przekładaniec z Lema i Wajdy

W audycji wysłuchaliśmy również opowieści Stanisława Lema o repatriacji do Krakowa, niedokończonych studiach i pisarskich początkach. Pojawiły się też, nie tak często powracające w znanych rozmowach z Lemem wątki, jak kłopoty z ubecją, poszukiwanie zatrudnienia czy powojenne relacje z Ukraińcami.

***

Tytuł audycji: Głosy z przeszłości

Data emisji: 22-26.03.2021

Godzina emisji: 12.45

am