27:57 Ślady pamięci 2021_02_22-17-30-29.mp3 Prof. Rafał Habielski i Andrzej Mietkowski wspominają Zdzisława Najdera (Ślady pamięci/Dwójka)
Ukazał się zbiór korespondencji pomiędzy Jerzym Giedroyciem i Zdzisławem Najderem
Przed tygodniem zmarł profesor Zdzisław Najder - inicjator i animator podziemnego Polskiego Porozumienia Niepodległościowego, publicysta Kultury Paryskiej i Twórczości, dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, znawca twórczości Josepha Conrada. "Człowiek wybitny, ale też kontrowersyjny i pełen sprzeczności" - jak go określano.
W kręgu towarzyskim Zdzisława Najdera znajdowali się: Zbigniew Herbert, Andrzej Walicki, Józef Szczepański czy Jan Olszewski, z którym w trybie tzw. "rozmów spacerowych", celem uniknięcia podsłuchów dyskutowali na temat zmian w Polsce.
Narodowe Centrum Kultury wydało ostatnio korespondencję Zbigniewa Najdera z Jerzym Giedroyciem.
Książka „Jerzy Giedroyc, Zdzisław Najder, Listy 1957-1985”, projekt autorstwa Emilii Bojarczyk, Podpunkt
Opublikowany przez Narodowe Centrum Kultury Środa, 22 czerwca 2016
- To jest bardzo burzliwa i ciekawa relacja. Zaczyna się od różnego rodzaju zgrzytów, potem gaśnie, w korespondencji jest duża przerwa, po czym to się zupełnie zmienia w 1976-57 roku - relacjonował prof. Rafał Habielski.
Zdzisław Najder mówił o rzeczach, na które nie było miejsca w debacie publicznej, czyli o problemach stosunków polsko-ukraińskich i polsko-niemieckich. Jego inicjatywy miały na celu pozyskanie informacji o wiadomościach zza Żelaznej Kurtyny. Na 15 lat przed upadkiem muru berlińskiego przewidywał zjednoczenie Niemiec.
Dyrektor Radia Wolna Europa
Najder mówił, że Radio Wolna Europa powinno być w rękach osoby będącej w Polsce i zaangażowanej w jej sprawy, ale nie widział siebie w tej pozycji.
- W momencie, gdy w Londynie zastaje go informacja o wprowadzeniu stanu wojennego ta inicjatywa objęcia radia, do której wcześniej był sceptyczny wtedy w tych okolicznościach sprawia, że Najder daje się jednak namówić - mówił prof. Rafał Habielski.
Zbigniew Najder objąć funkcję dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w latach 1982-87. Pod jego dyrekcją Radio Wolna Europa przeszła zmiany związane z zespołem redakcyjnym, który był uzupełniony o osoby bliskiego Najderowi i obrał kurs solidarnościowy w funkcjonowaniu i misji Radia.
Skazany na śmierć
Nieprawomocnym wyrokiem sądu Warszawskiego Okręgu Wojskowego z 28 maja 1983 Zdzisław Najder został skazany zaocznie na karę śmierci.
- Sam okres przed procesowy był nieprzyjemny dla współpracowników Najdera. Zdecydowano się, żeby uderzać tylko w niego, ale były przesłuchania, cały teatr przed procesem - opowiadał o tym wydarzeniu prof. Habielski.
Sposób, w jaki Zdzisław Najder prowadził rozgłośnię nie podobał się amerykańskiej dyrekcji, jej wątpliwości budziło również zaangażowanie dyrektora w działania "Solidarności", która żywo zagościła na antenie poprzez chociażby przeglądy prasy związkowej.
RWE prowadziła wojnę o informacje i umysły
Powrót do wolnej Polski
W 1989 podczas przygotowań do wyborów Zdzisław Najder pojawia się w Polsce i odnawia kontakty i przyjaźnie z czasów Polskiego Porozumienia Niepodległościowego. Przede wszystkim odnawia relację z Janem Olszewskim, przyszłym premierem Polski w latach 1991-92.
W 1992 r., po odwołaniu rządu Jana Olszewskiego, Zdzisław Najder przyznał, że w 1958 r. "samodzielnie zgodził się" na "dłuższe rozmowy" ze Służbą Bezpieczeństwa, które miały na celu "wprowadzenie SB w błąd i ukrywanie tego, co rzeczywiście robili moi przyjaciele (...) i co robiłem ja sam".
Kiedy właściwie działalność publiczna Zdzisława Najdera była niemożliwa do kontynuowania, profesor powraca do studiowania twórczości Josepha Conrada.
- To zaangażowanie badawcze, sympatia czy miłość okazywana do tej postaci powodowała, że on właściwie nigdy nie przestawał pracować nad biografią Conrada - opowiadał prof. Habielski.
W 1983 roku ukazała się jego biografia Conrada Joseph Conrad: A Chronicle, uznana przez niektórych krytyków za jedną z ważniejszych pozycji poświęconych pisarzowi.
📯 Wiecie, że dzisiaj obchodzimy Międzynarodowy Dzień Pisania Listów? ✒ 📝 Z tej okazji przypominamy, wydany przez NCK...
Opublikowany przez Narodowe Centrum Kultury Poniedziałek, 9 października 2017
***
Tytuł audycji: Ślady pamięci
Prowadzili: prof. Rafał Habielski i Andrzej Mietkowski
Data emisji: 22.02.2021
Godzina emisji: 17.30
ml