Formy płatności, sposoby egzekwowania opłaty abonamentowe w państwach Unii Europejskiej

Francja - podatek i powszechna opłata audiowizualna

W styczniu 2008 roku prezydent Francji ogłosił pomysł likwidacji reklamy w telewizji publicznej, tj. w programach należących do grupy France Televisions. W celu przygotowania praktycznej realizacji tego pomysłu powołał specjalną komisję ds. nowej telewizji publicznej, która w czerwcu 2008 roku złożyła raport. Stał się on podstawą do projektu ustawy, w której zmiana systemu finansowania telewizji publicznej stanowi jeden z aspektów szerokiej, wielopłaszczyznowej reformy mediów publicznych. 5 marca 2009 roku ogłoszono akt prawny pod nazwą ustawy nr 2009-258 o komunikacji audiowizualnej i nowej służbie publicznej telewizji. Od stycznia 2009 roku programy telewizji publicznej o zasięgu ogólnokrajowym (Francja metropolitalna) nie nadają reklam w godz. 20.00–6.00 (dozwolony jest natomiast w tym czasie sponsoring oraz tzw. reklama generyczna, tj. reklama produktów i usług pod ich nazwą pospolitą). Od 1 grudnia 2011 roku - po całkowitym przejściu z nadawania analogowego na nadawanie cyfrowe - planowane było wycofanie reklamy w godz. 6.00–20.00, ale termin ten przesunięto na 2016 r. Utratę wpływów reklamowych zobowiązano się pokrywać wpływami z budżetu, w ramach wieloletnich, wzajemnych zobowiązań między państwem a France Televisions.

Reforma musiała mieć swoje źródła finansowania. Głównym fundamentem budżetów mediów publicznych Francji stała się corocznie rewaloryzowana i powszechna opłata audiowizualna. Ponadto ustawą z 5 marca 2009 roku ustanowiono dwa rodzaje podatku na rzecz budżetu państwa, które mają zrekompensować wydatki związane z likwidacją reklamy w telewizji publicznej. Podatek audiowizualny przewiduje pobór: w zależności od dochodów 1,5 proc. lub 3 proc. wpływów reklamowych pochodzących od największych nadawców komercyjnych oraz 0,9 proc. obrotów operatorów telekomunikacyjnych. W obu przypadkach przewidziano zwolnienia z podatku dla najmniejszych nadawców/operatorów. Parlament został ustawowo zobligowany do powołania komitetu monitorującego wdrażanie reformy finansowania telewizji publicznej, która ma oceniać adekwatność przyznawanych pieniędzy w stosunku do realizowanej misji publicznej.

Słowacja - środki na media publiczne z budżetu

W związku ze złą sytuacją finansową publicznych nadawców telewizyjnych i radiowych na Słowacji (STV i SR), będącą efektem problemów ze ściągalnością abonamentu oraz niezmienioną od wielu lat wysokością abonamentu (wysokość ta ustalona była w ustawie bez możliwości rewaloryzacji i każde jej zwiększenie wymagało zmiany ustawy), również w tym kraju wprowadzono zmiany. Decyzją prezydenta Ivana Gašparoviča od 2013 roku abonament na Słowacji przestanie istnieć, a media publiczne będą finansowane ze słowackiego budżetu, corocznie otrzymując 0,142 proc. z narodowego PKB. Prace nad nową ustawą o abonamencie trwały od 2006 roku. Wówczas około 33 proc. osób zobowiązanych do płacenia abonamentu uchylało się od tego obowiązku. Dlatego 1 kwietnia 2008 roku wprowadzono ustawę, na podstawie której opłatę abonamentową połączono z rachunkiem za elektryczność (podobne, ale mniej radykalne rozwiązanie, czyli system identyfikacji abonentów przez firmy energetyczne wcześniej ustanowiono w Czechach). W ten sposób wszystkie gospodarstwa domowe zużywające energię elektryczną zostały zobowiązane do płacenia abonamentu.

Zwolnione z płacenia zostały gospodarstwa domowe, w których mieszka osoba niepełnosprawna. Emeryci oraz gospodarstwa domowe wykazujące niskie dochody zostały zobligowane do płacenia połowy abonamentu. W przypadku przedsiębiorstw wielkość abonamentu uzależniono od liczby osób w nich zatrudnionych. Ponadto, na podstawie wspomnianych przepisów, nadawcy publiczni powołali nową spółkę odpowiedzialną za zbieranie abonamentu - Rozhlasová a televízna spoločnosť. Jednocześnie w ustawie określono parytet, według którego wpływy uzyskane w ten sposób zostały podzielone pomiędzy telewizję publiczną STV i radio publiczne SR w proporcji 7:3. W nowej ustawie zwiększono wysokość abonamentu do 140 SKK miesięcznie (ok. 54 euro rocznie). Dodatkowo słowacka telewizja otrzymuje dofinansowanie z budżetu i korzysta z reklam.

Finlandia - powszechny podatek progresywny

W Finlandii od początku 2013 roku będzie obowiązywać nowa forma opłaty radiowo-telewizyjnej. Zamiast dotychczasowego, istniejącego od 80 lat abonamentu, zostanie wprowadzony powszechny podatek progresywny. Z powodu swej powszechności stawka będzie niższa niż obecnie obowiązująca 252 euro i wyniesie, w zależności od dochodów podatnika, od 50 do 140 euro dla gospodarstwa domowego. Wyższe stawki przewidziano dla firm. Większość Finów akceptuje nową formę opłaty radiowo-telewizyjnej. Z ogłoszonych pod koniec grudnia wyników badan opinii społecznej wynika, że tę nową formę opłaty radiowo - telewizyjnej akceptuje 62 procent Finów. 29 procent mieszkańców jest przeciwnych, pozostali nie mają na ten temat zdania. Podczas dyskusji dotyczącej sposobu poboru abonamentu rozważano również możliwość dotacji z budżetu, jednak ze względu na społeczną rolę mediów publicznych obawiano się , że ta forma zbyt uzależni je od władzy ustawodawczej.

Systemy poboru i formy płatności

System poboru abonamentu jest różnie rozwiązany w poszczególnych państwach. W wielu przypadkach nadawcy publiczni są bezpośrednio zaangażowani w proces zbierania opłaty abonamentowej (np. DR w Danii czy NRK w Norwegii) lub też odbywa się to pośrednio poprzez specjalnie powołane spółki zależne (np. GIS w Austrii czy RIKAB w Szwecji). Niekiedy rola ta przypada - podobnie jak w Polsce - urzędom pocztowym (np. Czechy, Irlandia, czy Słowacja), regulatorom rynku (np. FICORA w Finlandii) czy wreszcie prywatnym firmom (np. Szwajcaria i Wielka Brytania). Wymienione podmioty posiadają także w większości przypadków uprawnienia związane z monitorowaniem oraz kontrolą poziomu ściągalności abonamentu i mogą w skrajnych przypadkach nakładać kary pieniężne lub kierować sprawy do sądu. Często wyposażone są w specjalną aparaturę umożliwiającą zidentyfikowanie osób uchylających się od płacenia abonamentu (np. w Danii i Wielkiej Brytanii instytucje pobierające abonament posiadają pojazdy, identyfikujące niezarejestrowane odbiorniki).

Środki abonamentowe nie zawsze trafiają bezpośrednio do budżetów nadawców publicznych. W wielu krajach są one dzielone przez instytucje państwowe lub zasilają różnego rodzaju fundusze (np. w Finlandii) i stamtąd trafiają do beneficjentów. Nie w każdym też przypadku środki abonamentowe przeznaczane są jedynie na działalność nadawców publicznych. W niektórych krajach zasilają one także budżety regulatorów rynku (np. krajowi regulatorzy rynku w Niemczech czy OFCOM w Szwajcarii), władze lokalne (Austria) lub są w określonej ilości przekazywane innym nadawcom spełniającym specyficzne warunki (np. Irlandia czy Szwajcaria).

W wielu krajach nie tylko odbiornik telewizyjny czy radiowy jest podstawą do nałożenia na obywatela obowiązku wnoszenia opłat abonamentowych. W Niemczech każdy, kto posiada urządzenie zdolne do odbioru radia i/lub telewizji (także laptopa, smartfonu i innych urządzeń przenośnych), jest zobowiązany do uiszczenia opłat. Efekt - ponad 41.900 tys. abonentów zarejestrowało tam 42.700 tys. odbiorników radiowych i 36.500 tys. telewizorów. Dzięki temu w roku 2010 wpływy z abonamentu, które wyniosły 7.545,300 euro, niemal w całości zaspokoiły wydatki mediów publicznych.
Aby sprostać wymogom ustawowym, czy też dynamicznemu rozwojowi technologii, wiele krajów wprowadziło innowacje w płatnościach abonamentu. Szeroki zestaw dostępnych form znajdziemy w Wielkiej Brytanii (łącznie z informacją po polsku: https://www.tvlicensing.co.uk/languages/LANG3/). Na liście znajdują się kolejno: polecenie zapłaty, karta debetowa lub kredytowa, specjalna karta płatnicza do opłat za abonament telewizyjny, czeki lub przekazy pocztowe, karta oszczędnościowa związana z abonamentem telewizyjnym, punkt PayPoint i przelew elektroniczny BACS.

Informacje o kampanii reklamowej „Polska numerem 1 w Europie”

Kampania reklamowa promującą opłacanie abonamentu radiowo-telewizyjnego emitowana od 26.12.2011 do 20.02.2012 składa się z trzech etapów. W pierwszym z nich, zrealizowanym w formie teasera, zostali pokazani obcokrajowcy zaskoczeni faktem, że Polska zajęła pierwsze miejsce w Europie. W drugiej odsłonie kampanii dochodzi do wyjaśnienia, w jakiej kategorii Polacy zostali zwycięzcami - okazuje się, że są oni liderem w niepłaceniu abonamentu radiowo-telewizyjnego. Trzeci etap kampanii stanowi odpowiedź rodaków na komentarze obcokrajowców. Emitowane w tej fazie spoty ukażą osoby, które postrzegają opłacanie abonamentu jako naturalny obowiązek Polaka i Europejczyka.

Spoty telewizyjne i radiowe zostaną wyemitowane na antenach TVP i Polskiego Radia. Kampania obejmie również prasę. Na jej potrzeby 5 stycznia 2012r. zostanie także uruchomiona strona internetowa www.placeabonament.pl, na której można będzie uzyskać informacje dotyczące abonamentu RTV. Działania reklamowe uzupełni kampania media relations oraz social media. Za realizację projektu odpowiada konsorcjum agencji Walk i Adwertajzing.