- Wielkanoc pojawiła się w polskiej liturgii w XI wieku.
- Część tradycji została z nami do dziś, niektóre obyczaje się zmieniły, inne całkowicie zanikły.
- Nie wiesza się już śledzia przed domem, ale nadal przy śniadaniu dzielimy się jajkiem - mówi dr Małgorzata Bulaszewska.
- Wielkanoc po raz pierwszy obchodzona była w IV wieku w Jerozolimie, a do polskiej liturgii trafiła w XI wieku zza zachodniej granicy - opowiada kulturoznawczyni dr Małgorzata Bulaszewska. - Wielkanoc tak naprawdę zaczyna się w Niedzielę Palmową, ale dziś świętowanie rozpoczynamy w Wielką Sobotę, po poświęceniu koszyczka z darami.
Jajko, bukszpan i Chrystus z chleba
Najważniejszym "darem" jest jajko - symbol życia i płodności. Dlatego też to kobiety zajmowały się ich zdobieniem. Koszyczek był przyozdobiony bukszpanem, który symbolizuje życie wieczne. Wkładano też do niego postać Chrystusa, kiedyś pieczoną z form chlebowych, współcześnie robioną z cukru. Albo baranka, który go symbolizuje. Nie mogło również zabraknąć soli i słodyczy, które miały zapewnić domostwu dostatek.
- Dziś ozdabiamy koszyczki na różne sposoby, ale podstawowe produkty nie zmieniły się od wieków - mówi gościni audycji. - Rzadziej może sięgamy po chrzan, który kiedyś symbolizował pożegnanie się z gorzkim życiem. Przestała mieć też znaczenie wielkość koszyczka. Dawniej jego rozmiar świadczył o majętności danego gospodarstwa.
Wieszanie śledzia i spacer z kogutem - czego już nie ma?
Prawie całkowicie zanikła tradycja wieszania śledzia na drzwiach domu, odchodzi się także od wylewania żuru. - To było danie dopuszczalne w trakcie postu. Wylewanie żuru przed chałupę było symbolicznym pożegnaniem się z postnym czasem - wyjaśnia rozmówczyni Weroniki Puszkar. - Kiedyś też zakopywano poświęcone jajka przed progiem gospodarstwa. Robiono to, by stworzyć niematerialną barierę dla złych duchów, chorób i nieszczęścia. W dawnych czasach chodzono także po wsi z kogutem, który symbolizował siły witalne i urodzaj. Z czasem żywe zwierzęta zastąpiono glinianymi i drewnianymi, dziś już w ogóle nie praktykuje się tego zwyczaju.
Zobacz także:
"Przy śniadaniu podzielmy się jajkiem"
Wielka Niedziela zaczynała się od wielkanocnego śniadania, śniadanie zaś zaczynało się od dzielenia się poświęconym jajkiem. Ten zwyczaj został z nami do dziś. Podobnie jak lany poniedziałek, który w mieście zamieniał się w lekkie kropienie perfumami. - Na wsiach chłopcy oblewali dziewczyny, albo w ogóle wrzucali je do niezbyt głębokich stawów. To miało świadczyć o ich powodzeniu i zapowiadać rychłe zamążpójście - dodaje dr Małgorzata Bulaszewska. - Dziś raczej robi się to symbolicznie, na szczęście i dla pomyślności.
19:55 CZWÓRKA Swieta z Czwórka - wielkanoc 31.03.2024.mp3 Wielkanocne zwyczaje - jak zmieniały się na przestrzeni wieków? (Święta z Czwórką/Czwórka)
***
Tytuł audycji: Święta z Czwórką
Prowadzi: Weronika Puszkar
Gość: dr Małgorzata Bulaszewska (kulturoznawczyni, Uniwersytet SWPS)
Data emisji: 31.03.2024
Godzina emisji: 12.15
kul/wmkor
