Chicago Ameryki Łacińskiej. Skąd się wzięła i jak żyje dziś Polonia brazylijska?

Nie urodzili się w Polsce i tu nie mieszkają, a jednak czują związek z krajem swoich przodków. Największa polonijna społeczność znajduje się w Stanach Zjednoczonych. Z kolei drugie miejsce zajmuje Brazylia.

Polonia brazylijska pozostawiła trwały ślad w nauce i kulturze tego kraju, a wielu sławnych Brazylijczyków ma polskie korzenie. (zdj. ilustracyjne)

Foto: Marcelo F Junior/Shutterstock.com

• Najwięcej polskich emigrantów mieszka na południu Brazylii, w stanie Parana.
• Obecnie brazylijska Polonia może liczyć nawet 3 mln osób.
• Pierwsi Polacy trafili do Brazylii już w 1869 roku. Boom polskiej emigracji na dobre rozpoczął się w 1890. 
• Dziś w Brazylii nadal działają grupy taneczne, msze odprawiane są po polsku, a w niektórych gminach pierogi uchodzą za lokalne danie. 
• W 2022 roku język polski dołączył do grona języków urzędowych w brazylijskiej gminie Aurea w stanie Rio Grande do Sul. 

Kurytyba - Chicago Ameryki Południowej

Potomkowie polskich emigrantów szczególnie upodobali sobie ziemie na południu tego państwa. - Głównym ośrodkiem jest stan Parana i jego stolica Kurytyba. Mówi się, że jest to Chicago Ameryki Południowej, bo właśnie tam znajduje się największe skupisko Polonii brazylijskiej - mówi Michał Stelmaszczyk z Koła Naukowego Studiów Latynoamerykańskich Uniwersytetu Jagiellońskiego. - Kurytyba to także jedyne miasto w Brazylii, którego nazwa została przetłumaczona na język polski z języka portugalskiego. 

Brazylijska polityka imigracyjna

Obecnie brazylijska Polonia może liczyć nawet 3 mln osób. Stanowi to 1 proc. całej populacji kraju. Aby poznać przyczyny napływu Polaków do tego państwa, należy cofnąć się do drugiej połowy XIX wieku. - W 1888 roku zniesiono niewolnictwo, więc nie sprowadzano już na te tereny ludności afrykańskiej. W zamian starano się wypełnić tę lukę dobrowolnymi migrantami z Europy - tłumaczy rozmówca Jędrzeja Rosiewicza. - Rok później, po obaleniu cesarza Piotra II, brazylijskie władze ustanowiły politykę proimigracyjną, co miało związek z chęcią europeizacji społeczeństwa. 

Posłuchaj

03:27 [i] 08.12.2023 Polonia w Brazylii.mp3 "Gorączka brazylijska". Imigranci z Polski w Ameryce Łacińskiej (Czwórka do piątej/Czwórka)

Na przełomie XIX i XX wieku Brazylia sprowadzała osadników europejskich. W tym celu na Stary Kontynent wysłano agitatorów, drukowano ulotki zachęcające do migracji, a nowoprzybyłych do Brazylii hojnie obdarowywano ziemią. Pod tym względem Brazylia konkurowała ze Stanami Zjednoczonymi i reklamowała się jako "raj na ziemi".

- W tym okresie ziemie polskie były pod zaborami. Stąd wśród Polaków pojawiła się myśl o emigracji - wyjaśnia gość Czwórki. - Kiedy spotkali się z agitatorami, którzy w wyidealizowany sposób przedstawiali Brazylię, stwierdzili, że jest to dobry kierunek.  

Sprawdź też:

• Paul Landowski. Polak, który stworzył posąg Chrystusa w Rio de Janeiro
• Brazylia - gigantyczne miasta, piękne krajobrazy

"Gorączka brazylijska" - Polacy na emigracji

Pierwsi Polacy trafili do Brazylii już w 1869 roku. Pierwszych 16 rodzin ze Śląska sprowadził geometra Edmund Saporski. Natomiast boom polskiej emigracji do tego kraju na dobre rozpoczął się w 1890 roku. Dziś to zjawisko nazywamy "gorączką brazylijską".  

- Migranci z Polski zachowywali swoją tożsamość, oddolnie zakładali szkoły, wydawali polską prasę. Byli zwartą grupą o polskiej tożsamości, a jej członkowie do dziś pamiętają o swoich korzeniach - podkreśla Michał Stelmaszczyk.

Polscy osadnicy w Brazylii karczują dżunglę pod budowę drogi

Polonia brazylijska dziś: pierogi i polski jako język urzędowy

Dziś w Brazylii nadal działają grupy taneczne, w wielu kościołach msze odprawia się w języku polskim, a w sklepach można znaleźć polskie produkty. - W niektórych gminach stanu Parana pierogi uznaje się za lokalne danie, a w Boże Narodzenie w wielu domach rodziny dzielą się opłatkiem - opowiada gość Czwórki.

W zeszłym roku, w gminie Aurea w stanie Rio Grande do Sul, polski zyskał status języka urzędowego. Teraz w planach jest inwentaryzacja i opracowanie funkcjonowania języka polskiego jako niematerialnego dziedzictwa kulturowego Brazylii, a w konsekwencji wpisanie go na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Skutkiem tego będzie - oprócz formalnego uznania - zobowiązanie prawne Republiki Brazylii do zachowania języka polskiego jako żywego świadectwa społecznego i kulturowego rozwoju kraju - można przeczytać w informacji opublikowanej przez Stowarzyszenie "Wspólnota Polska".

Sławni Brazylijczycy o polskich korzeniach

Polonia brazylijska pozostawiła trwały ślad w nauce i kulturze tego kraju, a wielu sławnych Brazylijczyków ma polskie korzenie. Jednym z nich jest znany kierowca wyścigowy i dwukrotny mistrz świata Formuły 1 Emerson Fittipaldi.  Inna ciekawa postać to Ricardo Lewandowski - były przewodniczący Najwyższego Sądu Federalnego. Oprócz niego warto wymienić Ladislaua Dowbora, który był doradcą prezydenta Luiza Inacio Lula da Silvy. 

***

Tytuł audycji: Czwórka do piątej

Prowadząca: Weronika Puszkar

Materiał przygotował: Jędrzej Rosiewicz

Data emisji: 08.12.2023

Godzina emisji: 15.15

kul