- Dziś zmienia się rola motoryzacji. Szczególnie zależy na tym młodym pokoleniom.
- Samochody zdominowały przestrzeń wokół nas. Zdominowały również naszą kulturę, wpływają na wiele dziedzin życia.
- Marta Żakowska w swojej książce zastanawia się, czy zrezygnujemy z samochodów prywatnych.
- Jak zdominowała nas samochodowa kultura - historyczne fakty.
To nie nowość, że sprawy ekologii i klimatu są szczególnie bliskie młodym ludziom. Widać to w ich codziennych wyborach dotyczących niemal każdej sfery życia, w tym motoryzacji i przemieszczania się po mieście. Na naszych oczach zmienia się rola motoryzacji. Kiedyś samochód był symbolem statusu materialnego, dzisiaj pokolenie Z przesiada się na hulajnogi, korzysta z rozwiązań carsharingowych, usług taksówkowych i komunikacji miejskiej. Marta Żakowska, autorka książki "Autoholizm. Jak odstawić samochód w polskim mieście?", zdradza, że czeka nas jeszcze długi proces, by zrezygnować z dominujących aut.
Czy zrezygnujemy z samochodów prywatnych?
W naszej kulturze i codziennym życiu samochody osadzone są bardzo mocno. - Wielu z nas przyjmuje rzeczywistość taką, jaka jest, choć refleksja o samochodzie się już przekształca, ale tylko w niektórych kręgach w Polsce - mówi gość Czwórki. - Większość przestrzeni, która nas otacza, została przekazana na rzecz infrastruktury ruchu drogowego, to:
- jezdnie
- parkingi
- brak chodników
- lub wąskie chodniki, często zastawione samochodami.
Samochodowa kultura
Zdaniem Marty Żakowskiej kultura motoryzacyjna kształtuje nasze życie. Często też rozmawiamy o niej w kontekście wypadków drogowych. Niestety wciąż jesteśmy trzecim krajem w Unii Europejskiej, jeśli chodzi o liczbę śmiertelnych wypadków drogowych. Najczęstszą przyczyną tych zdarzeń jest nadmierna prędkość.
Okazuje się, że motoryzacja kształtuje też system handlu. Gość Kamila Jasieńskiego podkreśla, że w Polsce mamy największą powierzchnię centrów handlowych, sklepów wielkopowierzchniowych. - To element, który przywędrował do nas z USA. Ten system handlu wpływa na naszą codzienność, wysysa lokalne sklepiki, bazarki - wyjaśnia.
17:47 czwórka pierwsze słyszę 03.10.2023 auta.mp3 Jak zmienia się rola motoryzacji we współczesnym świecie? (Pierwsze słyszę/Czwórka)
Innym aspektem związanym z kulturą motoryzacji jest też wychowanie. - Niemal w każdym kiosku możemy kupić dziecku mały samochodzik, ale już nie tramwaj czy autobusik - zauważa. - Już mała osoba jest wychowywana do życia w systemie automobilności. Widać to wyraźnie w kontekście konstrukcji męskości.
Uzależnienie od auta - autoholizm
Pierwszym słowem tytułu książki Marty Żakowskiej jest "autoholizm". - Dla mnie to pojęcie jest pewnym ćwiczeniem, ale trzeba podkreślić, że jest mały procent nas, którzy uzależniają się od prędkości, od ryzyka związanego z autem - wyjaśnia autorka. - Ludzie się uzależniają od ryzyka, a ono tu występuje. Ja piszę o kulturowym uzależnieniu od auta:
- jestem męski, gdy mam samochód
- szukam faceta, który ma samochód
- nowoczesność to samochody.
Coraz więcej osób myśli o klimacie, o skutkach jedzenia mięsa, ograniczeniu użycia węgla, ale jeszcze nie wstydzimy się mieć samochód. - 1/3 emisji dwutlenku węgla w Europie pochodzi z sektora transportowego. Ogromna część to ruch samochodowy indywidualny - przytacza dane gość Kamila Jasieńskiego.
Jak motoryzacja nas zdominowała?
Proces dominacji motoryzacji nad pozostałymi dziedzinami życia rozpoczął się w USA na początku XX wieku. - Ford opracował swój samochód i taśmę produkcyjną. Z czasem powstały kolejne wielkie korporacje - przypomina Marta Żakowska. - Te firmy chciały swój produkt sprzedać. Warto dodać, że auto to jedyny produkt na świecie, który tak bardzo wpłynął na politykę, rzeczywistość i przyszłość całego świata. Właściciele korporacji motoryzacyjnych próbowali stworzyć środowisko dla siebie, do dobrego rozwoju. Kupowali nawet linie tramwajowe i świadomie doprowadzali do ich upadku. Chcieli zniszczyć alternatywę dla swojego produktu - dodaje.
W Polsce ten proces zaczął dużo później. Komuniści długo opowiadali o samochodzie jako symbolu kapitalizmu i burżuazji, co oczywiście nie przeszkadzało im samym z samochodów korzystać. - Dopiero czasy Gierka coś zmieniły, narodził się wtedy kult malucha - przypomina Marta Żakowska. - Po 1989 roku przyszła wizja modernizacji i nowoczesności - podstawowym jej symbolem i elementem był samochód - dodaje.
Pierwsze ruchy miejskie, społeczne walczące na rzecz minimalizowania liczby aut w kraju pojawiły się dopiero po 2010 roku. Marta Żakowska przypomina też, że w ostatnich latach mocno wzrosło wykluczenie transportowe w Polsce i dotyczy już 14 milionów obywateli kraju. Mocno przeciwstawiają się temu młodzi, to oni walczą o odchodzenie od ruchu samochodowego w miastach, o przywrócenie dalekobieżnych połączeń kolejowych czy autobusowych.
**
Tytuł audycji: Pierwsze słyszę
Prowadzący: Kamil Jasieński
Gość: Marta Żakowska (autorka książki "Autoholizm. Jak odstawić samochód w polskim mieście?")
Data emisji: 03.10.2023
Godzina emisji: 9.16
pj
