"Zdrów bądź, Królu Anielski" - tak zaczęła się historia kolędowania

"Zdrów bądź, Królu Anielski" - od tych słów zaczyna się najstarsza zachowana kolęda, przetłumaczona na język polski. Pochodzi ona z XV w., a wówczas kolędy tłumaczono z łaciny i śpiewników czeskich. 

Zdjęcie ilustracyjne

Foto: Shutterstock.com

Świąteczne dekoracje w różnych zakątkach świata

Słowo kolędy pochodzi od "calendae", które wywodzi się z czasów przedchrześcijańskich w Rzymie. Oznaczało pierwszy dzień miesiąca. Odwiedzano się wtedy wzajemnie i składano sobie życzenia. Potem - słowo "kolęda" przeniosło się do Polski, ale początkowo wciąż miało inny sens, niż dzisiaj. Kolędą dziękowało się swojemu panu, u którego się służyło, za opiekę, za pracę, za wynagrodzenie. - Taka wizyta składała z kilku części: zaczynała się od występu, który był prośbą o poczęstunek, albo datek. Kończyła się podziękowaniem i życzeniami dla gospodarzy, którzy przyjęli kolędników - tłumaczyła Małgorzata Kunecka z Państwowego Muzeum Etnograficznego.

Posłuchaj

05:47 Czwórka/Stacja Nauka/23.12.mp3 Historia polskich kolęd - jak to było? (Stacja Nauka/Czwórka)  

Sylwester w pandemii? W swetrze, ale z perłami

Dopiero potem określenie "kolęda" zaczęło funkcjonować w odniesieniu do pieśni. Początkowo były to hymny łacińskie o bożym narodzeniu. - Najstarsze w języku polskim tłumaczone były z łaciny bądź języka czeskiego - opowiadała ekspert. - Wiele chrześcijańskich zwyczajów przyszło do nas z Czech, od nich też przyjęliśmy chrześcijaństwo. 

Czytaj także:

• Psychologia pozytywna - recepta na szczęście
• Jak działają neurony i po co nam ich aż tyle?

Pierwsze polskie kolędy zaczęły się pojawiać dopiero w XVII wieku, a rozkwit nastąpił dopiero w XIX. - Z tego okresu pochodzi m.in. znana kolęda Franciszka Karpińskiego "Bóg się rodzi". - Wielu poetów pisało teksty kolęd. W okresie zaborów pojawiały się w nich wątki patriotyczne - mówiła Małgorzata Kunecka. Jak tłumaczyła, równocześnie rozwijano wątki folklorystyczne. - W kolędach pojawiały się realia życia codziennego na wsiach - tłumaczyła. Jak wyliczono - w wiejskich pastorałkach wymienia się także ok. 60 gatunków ptaków. - Skowronki, kukułki, wilgi - wyliczał prof. Piotr Tryanowski z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. - To pokazuje, jak wówczas panowała tęsknota za wiosną - tłumaczył. Rozróżnienia na kolędy i pastorałki dokonał w XIX w. ks. Marcin Jaruszewski. 

***

Tytuł audycji: Stacja Nauka

Prowadzi: Patryk Kuniszewicz

Materiał przygotowała: Weronika Puszkar

Data emisji: 23.12.2020

Godzina emisji: 12.42

kd