Książę Filip był zachwycony Polską. Niezwykłe nagranie z 1975 roku
Królowie z mieszczan
Protoplastą rodu, z którego wywodził się między innymi książę Filip, był Johann Friedrich Michael Hauck, potomek niemieckich (według rodzinnej legendy - holenderskich) i dobrze wykształconych mieszczan, którzy od kilku pokoleń sprawowali urzędy publiczne lub służyli na dworach arystokratycznych. Urodzony w 1737 roku w Moguncji Fryderyk kontynuował tę tradycję i został sekretarzem starosty warszawskiego Alojzego Brühla, przedstawiciela wpływowej dynastii hrabiów.
Hauckowi tak spodobało się w Warszawie, że gdy w 1785 jego pracodawca zrezygnował z urzędu i wyjechał do Saksonii, postanowił pozostać w polskiej stolicy. Zmienił nazwisko na "Hauke" i został nauczycielem, najpierw w Szkole Artylerii Koronnej, potem prywatnej placówce dla synów bogatych rodzin, wreszcie w Liceum Warszawskim, gdzie do śmierci w 1810 roku uczył niemieckiego i matematyki.
Konie, trufle, pędzle, skrzydła. Życie księcia Filipa było pełne pasji
Za wyborem Warszawy jako miejsca zamieszkania stały także uczucia dzieci Fryderyka, które przywiązały się do tego miasta. Jednym z nich był Maurycy Hauke (1775-1830), późniejszy generał i hrabia, któremu z kolei w 1825 roku urodziła się córka Julia. To właśnie poprzez nią ród Hauków wszedł do historii wielu europejskich monarchii. Potomkowie Julii zasiadali lub wciąż zasiadają na tronach szwedzkich, bułgarskich, angielskich i hiszpańskich. Książę Filip był jej prawnukiem.
05:52 dynastie brytyjskie.mp3 Brytyjskie dynastie od legendarnego Artura po królową Wiktorię. Posłuchaj rozmowy Hanny Marii-Gizy z prof. Henrykiem Samsonowiczem w audycji "Dynastie brytyjskie" (PR, 09.09.2008)
Pamiętna noc listopadowa
Maurycy Hauke był wielkim patriotą, przy czym okazało się, że nie zawsze pojmuje patriotyzm tak, jak inni Polacy. Brał udział w wojnie z Rosją w obronie Konstytucji 3 Maja, w powstaniu kościuszkowskim, potem w mundurze Legionów Polskich walczył u boku Napoleona, wreszcie - bił się w szeregach armii Księstwa Warszawskiego, wsławiając się m.in. obroną twierdzy Zamość. Po upadku Napoleona na mocy kongresu wiedeńskiego utworzono Królestwo Polskie pod carskim berłem. Maurycy, wówczas już generał dywizji, został ministrem wojny.
W 1826 roku Hauke awansował na generała artylerii, a ponadto wraz z braćmi uzyskał polskie przywileje szlacheckiego. Nadano im herb Bosak. Niedługo Haukowie otrzymali także tytuły hrabiowskie. Wszystko to miało być nagrodą za gorliwą służbę wielkiemu księciu Konstantemu, synowi cara Pawła i naczelnemu wodzowi Wojska Polskiego.
Józef Hauke-Bosak. Powinowaty cara, powstaniec styczniowy
Gdy okazało się, że car Mikołaj nie przestrzega postanowień konstytucji Królestwa Polskiego, napięcie społeczne doprowadziło do wybuchu powstania listopadowego. Wbrew oczekiwaniom Maurycy Hauke był zajadłym przeciwnikiem tego zrywu. Już 29 listopada 1830 roku żołnierze chcieli go namówić, aby stanął na czele wojsk polskich. Ten jednak zaczął ich strofować, określił powstanie "głupotą" i kazał żołnierzom wracać do koszar. Entuzjazm powstańców był jednak na tyle duży, że nie tylko nie posłuchali generała, lecz także od razu go zastrzelili.
Trzej synowie Maurycego Haukego nie mieli takich wątpliwości i walczyli w powstaniu listopadowym. Nie wpłynęło to na reputację rodziny i ich siostry Julii. Po śmierci jej matki Zofii Lafontaine dziewczynę przyjęto z otwartymi ramionami na carskim dworze. "Biedna polska sierota", jak nazywano ją w Sankt Petersburgu, została dwórką heskiej księżnej Marii, żony następcy tronu Aleksandra i przyszłej carycy. Niebawem o Julii miało stać się głośno.
Jego Wysokość w kryzysie. Książę Filip w serialu "The Crown"
"Tu serce, tam powinność - tu zemsta, tam miłość"
W Petersburgu Julia Hauke zakochała się ze wzajemnością w bracie Marii, księciu Aleksandrze von Hessen-Darmstadt. Ponieważ jednak dziewczyna nie pochodziła z panującego rodu, sformalizowanie tego związku byłoby mezaliansem. Car nie chciał o tym słyszeć, lecz miłość okazała się silniejsza od zakazu władcy. Zakochani w tajemnicy opuścili Rosję i pobrali się we Wrocławiu. Ponieważ było to tzw. małżeństwo morganatyczne, ich dzieci nie mogły dziedziczyć tytułów po ojcu. Z pomocą przyszedł brat Aleksandra, Wielki Książę Heski Ludwik, który nadał swojej szwagierce i jej dzieciom tytuł hrabiny Battenberg.
Julia i Aleksander doczekali się piątki dzieci. Powrót na europejskie salony Battenbergowie zawdzięczali sympatii królowej Wiktorii. Brytyjska monarchini poparła związek swojej wnuczki Wiktorii z synem Julii, Ludwikiem, a parę lat później córki Beatrycze z innym Battenbergiem - Henrykiem.
Julia zmarła w 1895 roku. Choć większość życia spędziła poza polskimi ziemiami, nigdy nie zapomniała języka rodziców. Do dziś przetrwała jej korespondencja z przyjaciółką pisana po polsku.
Julia Hauke na fotografii z drugiej połowy XIX wieku. Fot. domena publiczna
Praprababcia następnego króla Anglii
Elżbieta II. Kobieta, która wzięła ślub z monarchią
Alicja Battenberg, wnuczka Julii i córka Ludwika i Wiktorii, wyszła za następcę greckiego tronu Andrzeja. W 1921 roku przyszedł na świat ich syn Filip. Gdy republikańskie władze wygnały rodzinę z Grecji, Filip dostał się pod opiekę babki Wiktorii, która mieszkała w Wielkiej Brytanii. W 1939 roku poznał swoją daleką kuzynkę Elizabeth Alexandra Mary Windsor. Osiem lat później młodzi zostali małżeństwem. W 1952 roku żona Filipa została królową Elżbietą II. Ich syn, Karol, następca brytyjskiego tronu, jest praprawnukiem urodzonej w Warszawie Julii Hauke. Następny król Anglii będzie więc mógł z dumą opowiadać o swoich polskich korzeniach.
Gdyby książę Filip nie przyjął nazwiska swojej matki (Battenberg), a następnie, w 1947 roku wraz z przyjęciem brytyjskiego obywatelstwa, nie zmienił go na Mountbatten, to dziś być może jego prawnuczęta - George, Charlotte i Louis - posługiwałyby się nazwiskiem o mało brytyjskim brzmieniu Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg.
***
Elżbieta II zmarła 8 września 2022 roku w wieku 96 lat. Była najdłużej panującym monarchą w historii Zjednoczonego Królestwa. Tron objęła w 1952 roku. Po śmierci Elżbiety II nowym królem został jej syn Karol III.
bm/mc
