"Ojczysty - dodaj do ulubionych". Co zając ma wspólnego z Wielkanocą?

W cyklu "Ojczysty - dodaj do ulubionych" zdradzamy tajemnice języka polskiego. Sprawdzamy, jaka jest etymologia słowo "zając" i co to miłe zwierzątko ma wspólnego z Wielkanocą.

W audycji sprawdzamy, co wspólnego ma zając z Wielkanocą

Foto: shutterstock/Bigc Studio

• W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" sprawdzamy, skąd pochodzi słowo "zając".
• "Zając" nie wiąże się z jękami ani jęczeniem. Trudno jednak ustalić pochodzenie tego słowa.  
• "Zając" jest świeckim symbolem Wielkanocy, zwyczaj ten przywędrował do nas z Niemiec.
• Dzięki swojej płodności zając jest symbolem budzącego się życia. 

W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" w audycji "Pierwsze słyszę" poznajemy ciekawostki językowe. Tym razem sprawdzamy, skąd się wzięło słowo "zając". 

Zając nie ma nic wspólnego z jęczeniem 

Jak podaje strona NCK "Ciekawostki językowe/Ojczysty-dodaj do ulubionych": "zając" zajęczał smętnie, kurczę się skurczyło..." - jak pamiętamy z "Figielka" Juliana Tuwima. Oczywiście taka etymologia to nie etymologia, tylko zabawa. Słowo "zając" nijak nie wiąże się z jęczeniem ani jękami, nie ma także żadnego związku z czasownikiem "jąć" (zająć, podjąć, przyjąć).

Zając - dlaczego jest symbolem Wielkanocy?

We wszystkich językach słowiańskich "zając" ma podobną formę, trudno jednak ustalić wcześniejsze pochodzenie tego wyrazu. "Zając jako świecki symbol Wielkanocy przywędrował z Niemiec. Ochoczo rozmnażające się zwierzątko, nieobciążone przy tym przykrymi konotacjami (w przeciwieństwie do szczura czy myszy), dość dobrze nadaje się na symbol budzącego się życia.

Posłuchaj

01:43 Czwórka/Pierwsze słyszę - ojczysty dodaj do ulubionych -zając 28.03..2024.mp3 "Ojczysty - dodaj do ulubionych". "Zając" - dlaczego jest symbolem Wielkanocy? (Pierwsze słyszę/Czwórka)

 

Zając czy... królik wielkanocny?

Choć figurka "zająca" zazwyczaj bardziej przypomina królika niż zająca, a i na obrazkach związanych z Wielkanocą "zająca" niemal zawsze reprezentuje królik lub króliczek, samo połączenie "zając wielkanocny" jest znacznie częstsze niż połączenie "królik wielkanocny". Wynika to zapewne ze źródłosłowu: w języku niemieckim to Osterhase, a nie Osterkaninchen, czyli właśnie "zając wielkanocny", a nie "królik wielkanocny".

Audycja powstała we współpracy z Narodowym Centrum Kultury.

___

Kampania społeczno-edukacyjna "Ojczysty - dodaj do ulubionych" ma na celu propagowanie dbałości o poprawność polszczyzny oraz kształtowanie świadomości językowej Polaków. Dziennikarze Czwórki angażują się w projekt, prezentując w formie dźwiękowej ciekawostki językowe.

POSŁUCHAJ POPRZEDNICH ODCINKÓW <<<

Język polski należy do najtrudniejszych języków świata. Badanie pochodzenia słów i ich ewolucji to fascynująca podróż przez historię i zwyczaje. Martyna Matwiejuk w audycji "Pierwsze słyszę" o godz. 7.30 wyjaśnia, dlaczego niektóre memy powodują, że "śmiejemy się do rozpuku", sprawdzi też językowy rodowód "kundla", skąd się wziął "majsterklepka" i jaką miarą jest "łut szczęścia". 

Organizatorem akcji "Ojczysty - dodaj do ulubionych" jest Narodowe Centrum Kultury. Kampania trwa nieprzerwanie od 20 lutego 2012 roku, dnia poprzedzającego Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. "Ojczysty - dodaj do ulubionych" to najpopularniejszy kanał prowadzony przez centralne instytucje kultury poświęcony poprawnej polszczyźnie.

***

Na kolejne odsłony cyklu we wtorki i czwartki, w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30 zaprosi Martyna Matwiejuk.

mat. pras./kd/aw/pj/wmkor