Logo Polskiego Radia
PolskieRadio24.pl
Izabella Mazurek 07.09.2022

Powstanie Warszawskie. "To był dzień najbardziej dla mnie tragiczny, zginęli wszyscy moi przyjaciele"

7 września 1944. Trzydziesty ósmy dzień powstania. Po zajęciu Powiśla oddziały niemieckie ruszają na północną część Śródmieścia, nacierają na Nowy Świat, a z Ogrodu Saskiego i placu Za Żelazną Bramą na plac Grzybowski. Od strony Dworca Głównego atakują Chmielną, a z placu Zawiszy ulicę Towarową. Jednocześnie niemieckie lotnictwo bombarduje ten teren.
Niemieccy żołnierze z działkiem przeciwlotniczymNiemieccy żołnierze z działkiem przeciwlotniczymBundesarchiv/Wikipedia/domena publiczna
Powstanie Warszawskie - zobacz serwis specjalny

Walki na Śródmieściu przypominają wojnę pozycyjną. Stawką są nie ulice, a ich fragmenty, nie budynki, a pojedyncze piętra. Śmiertelny impas wiąże siły powstańcze i niemieckie. "Trudno mówić o walce, gdy żołnierze z obu stron zaryli się w kretowisku gruzów niemal bez ruchu, nie mogąc wysunąć ze swych kryjówek nawet czubka hełmu" - pisze w swoim dzienniku kpt Wacław Zagórski z batalionu "Chrobry II".


Posłuchaj
01:38 7 wrzesnia - To był dzień najbardziej dla mnie tragiczny, zginęli wszyscy moi przyjaciele - mówił Zbigniew Dębski ps. Zbych. (Archiwum PR)

 

Całe Śródmieście jest celem ostrzału artyleryjskiego i lotniczego. Bomby spadają na Marszałkowską i plac Napoleona. Niemieckie natarcie rusza z Nowego Światu, Królewskiej, Grzybowskiej i od strony Dworca Głównego. Wróg opanowuje skrzyżowanie Alei Jerozolimskich i Marszałkowskiej.


Posłuchaj
02:23 A46551 7.09 Powstancze kalendarium_1318379_1.mp3 Niemcy usiłowali zniszczyć barykadę w Alejach Jerozolimskich u wylotu ulicy Kruczej, która oddzielała południową i północną część Śródmieścia. (PR, 2014)

 

Coraz dotkliwszy jest brak żywności, niemal jedynym jej źródłem są magazyny browaru Haberbuscha. "Od tygodnia pożywieniem naszym stała się zupa - plujka. Jest to zupa ze zbożowego ziarna; jedząc ją, trzeba ustawicznie wypluwać plewy czy łuski. Wkrótce przestaniemy wypluwać, byle więcej, byle oszukać puste żołądki" - wspomina Józefa Radzymińska, łączniczka batalionu "Iwo".

Płonie Mokotów. Najbardziej poszkodowani tego dnia są mieszkańcy ul. Odyńca, Ursynowskiej, Racławickiej, Tenisowej i Misyjnej. Trwają zacięte walki na Dolnym Mokotowie, w rejonie ulic Promenady, Dolnej i Konduktorskiej.

Władze cywilne Powstania zezwalają na porozumienie Zarządu Polskiego Czerwonego Krzyża z dowództwem wojsk niemieckich w sprawie ewakuacji poza tereny miasta osób starszych, chorych i dzieci. Ustalono czas, w którym ludność mogła, na własne ryzyko, opuścić stolicę (8 i 9 września).


Posłuchaj
14:57 Dni Walczącej Stolicy, 7.09.mp3 Coraz bardziej nasilony ostrzał artyleryjski i lotniczy Warszawy. Cykl "Dni Walczącej Stolicy" Władysława Bartoszewskiego. (RWE, 1984)

 

Członkowie Krajowej Rady Ministrów wysyłają dramatyczną depeszę do premiera Stanisława Mikołajczyka: "Katastrofalne uszczuplenie stanu naszego terenowego posiadania, brak żywności, wody i światła oraz krańcowe wyczerpanie ludności przy braku natychmiastowej skuteczności stawia na porządku dziennym sprawę rezygnacji z dalszej walki w Warszawie".