27 listopada 1940 roku faszystowska rumuńska Żelazna Gwardia dokonała egzekucji 64 członków rządu byłego króla Karola II. Organizacja przez cały okres międzywojenny terrorem destabilizowała życie polityczne Rumunii.
Powojenne żniwo
Przyczyn powstania i rozwoju Żelaznej Gwardii należy szukać po zakończeniu I wojny światowej. Rumunia, mimo że zwycięska, okupiła konflikt załamaniem gospodarczym. Dawały o sobie znać także spory na tle narodowościowym oraz trudna sytuacja geopolityczna na Bałkanach.
Powstały warunki sprzyjające rozwojowi sił faszystowskich w Rumunii. W 1927 roku założono Legion Michała Archanioła, na czele którego stanął Corneliu Zelea Codreanu. Trzy lata później utworzono jego zbrojną emanację, Żelazną Gwardię. – To organizacja typu wodzowskiego, forsująca hasła populistyczne i odwołująca się do uczuć nacjonalistycznych. Wyrazista, aktywna i awanturnicza – mówił na antenie Polskiego Radia prof. Adam Dobroński.
09:44 żelazna gwardia___243_00_iv_tr_0-0_1031045935a7f7e6[00].mp3 Żelazna Gwardia - audycja z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej". (PR, 26.01.2000)
Terror
W czasie wielkiego kryzysu gospodarczego w Rumunii bezrobocie sięgnęło 35%, a budżet państwa zmalał dwukrotnie. Nędza w zrozumiały sposób napędzała siłę skrajnej prawicy. Żelazna Gwardia zyskiwała wpływy wśród warstw średnich, wojska, młodzieży, ale też chłopów i robotników.
Demagogia, nacjonalizm i hasła antyżydowskie zaprowadziły Żelazną Gwardię do parlamentu. Stając się istotną siłą polityczną w kraju, jednocześnie sięgnęła po swój ulubiony oręż – terroryzm.
Organizowano pogromy Żydów i polityczne morderstwa (w tym dwóch premierów). Po abdykacji Karola II w 1940 roku Żelazna Gwardia weszła w skład rządu generała Iona Antonescu. Represje i czystki stały się codziennością reżimu faszystowskiego w Rumunii. Apogeum nastąpiło 27 listopada 1940, kiedy to zamordowano 64 członków dawnego rządu.
W styczniu 1941 roku organizacja została rozwiązana po nieudanym puczu przeciwko rządom Iona Antonescu. Jej członkowie zbiegli do III Rzeszy, gdzie zostali internowani. Wkrótce potem wstąpili w szeregi SS.
Posłuchaj audycji z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej".