TALOS (Transportable Autonomous Patrol for Land Border Surveillance System) to jeden z największych projektów badawczych, nad którym trwają obecnie prace. Jego celem jest autonomiczne patrolowanie granic. Wzmocnienie bezpieczeństwa lądowej, zewnętrznej granicy Unii Europejskiej – której najdłuższy odcinek stanowi wschodnia granica Polski – jest głównym zadaniem systemu.
Projekt TALOS zakłada zbudowanie i wdrożenie w pełni autonomicznego, mobilnego systemu nadzorowania i patrolowania granic lądowych. Ważną cechą ma być jego łatwa rozbudowa i skalowalność oraz umiejętność „samouczenia się” systemu. Nad całością międzynarodowego przedsięwzięcia czuwa od strony technicznej Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów (PIAP), a jego budżet to w sumie 20 mln euro. TALOS współfinansowany jest ze środków 7. Programu Ramowego Badań i Rozwoju Technologicznego Unii Europejskiej w obszarze „Inteligentny nadzór i bezpieczeństwo granic”.
W systemie nadzoru granic wyróżnić będzie można trzy główne elementy. Pierwszym z nich będą specjalnie zaprojektowane roboty - w formie bezzałogowych jednostek naziemnych (UGV - Unmanned Ground Vehicles) i powietrznych (UAV - Unmanned Aerial Vehicle). To ich zadaniem będzie właściwe patrolowanie granicy. Wieże obserwacyjne umieszczone na platformach mobilnych są drugim elementem wdrażanego systemu. Ostatnim jest centrum dowodzenia, zapewniające łączność pomiędzy elementami znajdującymi się w terenie a właściwą jednostką Straży Granicznej.
Zdaniem specjalistów, obecna ochrona granic opiera się głównie na posterunkach, które są drogie w utrzymaniu. Ich zadaniem jest prowadzenie obserwacji, wykrywanie zagrożeń oraz ostrzeganie przed nimi. W pozostałych punktach obowiązują jedynie patrole okresowe. Planowany system umożliwi znaczną redukcję kosztów, będzie również dużo bardziej uniwersalny.
Bezzałogowe pojazdy będą wykrywały nielegalne przekroczenie granicy przez ludzi i pojazdy. Możliwa będzie również detekcja niebezpiecznych substancji. Po wykryciu określonego obiektu pojazdy UGV i UAV poinformują o tym centrum dowodzenia. Odpowiednie działania mogą też podjąć samodzielnie. Dużą zaletą systemu jest fakt, że w prosty sposób będzie można przystosować go do dowolnego typu granic.
W projektowaniu i wdrażaniu wszystkich elementów TALOSa, oprócz Przemysłowego Instytutu Automatyki i Pomiarów, bierze udział 13 innych organizacji, zarówno prywatnych jak i publicznych. Są to zarówno instytucje polskie, jak i zagraniczne, m.in. z Belgii, Finlandii, Francji oraz Turcji i Izraela, z obszaru przemysłu, sfery badawczo-rozwojowej oraz szkolnictwa wyższego. Ważną rolę w badaniach naukowych odgrywa Politechnika Warszawska.
- Wybór przez Komisję Europejską projektu TALOS jest bezprecedensowym sukcesem, wynikającym zarówno z wieloletniego doświadczenia PIAP-u w realizacji zautomatyzowanych systemów wspierania działań służb mundurowych, jak i z ogromnych kompetencji i potencjału naszych partnerów – powiedział Polskiej Agencji Prasowej dr Jan Jabłkowski, dyrektor PIAP. - TALOS jest programem pionierskim w skali światowej, bowiem nikt jeszcze nie wykorzystywał robotów w tak szerokim zakresie i w równie zróżnicowanym terenie. Ze względu na liczbę uczestników jest to również znaczące wyzwanie organizacyjne.
Dyrektor PIAP wyjaśnia również, że wszystkie elementy składające się na nowy system są w swym założeniu mobilne. Jest to istotna cecha, która w przyszłości umożliwi ich przetransportowanie i zainstalowanie w dowolnym miejscu w bardzo krótkim czasie. Modułowa konstrukcja i elastyczność umożliwią szybkie dostosowanie parametrów systemu do lokalnych warunków terenowych (długość odcinka granicy, ukształtowanie powierzchni czy zalesienie) lub specyfiki konkretnego zadania.
W wypowiedzi dla PAP zalety nowego projektu ochrony granic tłumaczy także dr Mariusz Andrzejczak, koordynator projektu TALOS. - Konwencjonalne systemy ochrony granic lądowych zbudowane są głównie z kosztownych obiektów naziemnych, rozmieszczonych wzdłuż całej granicy, które są używane do obserwacji, wykrywania i ostrzegania. Ta infrastruktura jest uzupełniana przez patrole piesze i zmotoryzowane. Dzięki nowemu, mobilnemu systemowi, usprawniającemu zarówno obserwację granicy, jak i komunikację, Straż Graniczna będzie mogła dużo szybciej reagować na zagrożenia.
Przemysław Goławski