Kardynał Stefan Wyszyński był prymasem Polski w latach 1948-1981, duszpasterzem, a także mężem stanu i strategiem. Nazwany "Prymasem Tysiąclecia", dla wielu był autorytetem i jedną z największych postaci w historii Polski XX wieku.
Prymas Stefan Wyszyński- zobacz serwis specjalny
Kierując Kościołem w Polsce w okresie komunistycznych rządów, kardynał Stefan Wyszyński stał się duchowym i moralnym przywódcą narodu. Wielokrotnie swoją postawą i działalnością dawał wyraz temu, że Kościół staje w obronie ludzi przed nadużyciami ze strony władzy. Walczył o godność i wolność każdego człowieka, który został stworzony na obraz Boga.
"Program dla ducha narodu"
Prymas widział potrzebę budowania życia duchowego i pogłębiania wiary, by wzmocnieni wewnętrznie ludzie umieli oprzeć się wszechobecnemu terrorowi komunistycznej ideologii. Mówił, że potrzebny jest "program dla ducha narodu".
- Nie wystarczy bowiem program ekonomiczny, gospodarczy, produkcji. Potrzeba nam ducha. A duch musi mieć program. Program umocniony w wierze i w miłości; w moralności chrześcijańskiej, której dotychczas nic na świecie zastąpić nie zdołało - mówił.
00:30 11281010_5.mp3 Kardynał Stefan Wyszyński o potrzebie programu dla ducha. (IAR/dok.)
Kardynał Wyszyński w swoim nauczaniu wiele uwagi poświęcał narodowi, który według niego miał pierwszeństwo przed państwem. Mówił, że naród trzeba zawsze widzieć w relacji do ojczyzny, która jest związana z ziemią, dziejami narodu i jego kulturą, moralnością i miłością społeczną, a także gospodarką i pracą ludzką. Prymas tłumaczył, że dobro narodu nie jest pojęciem abstrakcyjnym, lecz dotyczy każdego człowieka.
Czytaj także:
Tożsamość narodowa
Prymas Stefan Wyszyński bronił kultury, tożsamości i dziedzictwa, widząc w tym duchowość i zarazem siłę narodu. Podkreślał potrzebę dbania o kulturę ojczystą i chrześcijańską.
- Wiele rzeczy mamy do przekazania przyszłym pokoleniom, ale to, co jest najdonioślejsze, to czysta duchowość naszego narodu, który ma prawo do własnej rodziny, niezależnej kultury - zwracał uwagę.
00:24 11281010_10.mp3 Prymas Stefan Wyszyński bronił kultury, tożsamości i dziedzictwa narodowego. (IAR/dok.)
Millenium Chrztu Polski
Piotr Dmitrowicz o życiu prymasa Wyszyńskiego: wojna odcisnęła na nim piętno
Zakrojonym na szeroką skalę programem duszpasterskim prymasa Wyszyńskiego była Wielka Nowenna w latach 1957-1965, przygotowująca do Millenium Chrztu Polski w 1966 roku. Działania te prymas pojmował jako realizację Jasnogórskich Ślubów Narodu, złożonych przez wiernych w Częstochowie w 1956 roku.
W trzecią rocznicę Ślubów, 26 sierpnia 1959 roku kardynał Stefan Wyszyński zachęcał do konsekwentnej pracy, i mówił, żeby nie zważać na piętrzące się przeszkody.
Podczas obchodów Millenium Chrztu Polski w 1966 roku kardynał Stefan Wyszyński podkreślał wielką rolę Kościoła, który stoi na straży wiary i praw człowieka.
Przykazanie miłości
W swoim nauczaniu prymas Stefan Wyszyński mówił, że zmiana moralności prowadzi do zmiany rzeczywistości społecznej, dlatego trzeba walczyć o trzeźwość, dbać o uczciwość, być pracowitym i żyć z godnością. Akcentując te wartości, sprzeciwiał się komunistom.
Prymas Wyszyński głosił potrzebę przebaczenia, zarówno w relacjach międzyludzkich, jak i między narodami. Podkreślał, że miłość ewangeliczna zwycięża nienawiść i zło. W wystąpieniach przypominał o godności każdego człowieka.
Anna Rastawicka z Instytutu Prymasowskiego podkreśliła (2001), że kardynał Wyszyński był także przykładem dla ludzi, jak bezwarunkowo chronić godność osoby ludzkiej. Powiedziała: "W jego oczach każdy człowiek był świętością: bez względu na wiek, stanowisko czy zdrowie".
- Stefan Kardynał Wyszyński jest twórcą nowej jakości życia społecznego, opartej o dawne, a jakże ciągle nowe przykazanie miłości bliźniego. Uczył nas, jak w życiu osobistym, społecznym i rodzinnym nienawiść pokonywać miłością, jak beznadziejność zwyciężać nadzieją, jak przywrócić naszemu życiu prawdziwą wartość, sens, miłość, człowiek dla człowieka zawsze był bratem - wskazała.
00:32 11281010_14.mp3 Anna Rastawicka o kardynale Wyszyńskim. (IAR/dok.)
Czytaj także:
120. rocznica urodzin Stefana Wyszyńskiego, Prymasa Tysiąclecia
Ochrona życia i instytucja rodziny
Kardynał Wyszyński bronił życia ludzkiego od poczęcia do naturalnej śmierci, widząc w ochronie życia nienarodzonych także nadrzędne dobro państwa. Uważał, że po stratach wojennych należy otworzyć się na życie nowych pokoleń, aby naród mógł trwać i się rozwijać.
Po przyjęciu przez Sejm w 1956 roku ustawy o warunkach dopuszczających przerywanie ciąży prymas wraz z biskupami opublikował list, w którym aborcję określono mianem "pokojowego samobójstwa narodu". Kardynał Wyszyński wsparł między innymi zainicjowaną przez katolicką działaczkę Teresę Strzembosz budowę Domu Samotnej Matki w Chyliczkach pod Warszawą.
Wiele uwagi w nauczaniu prymas Wyszyński poświęcał rodzinie. Podkreślał, że nie można zrozumieć narodu bez rodziny i każdego człowieka z osobna, człowiek bowiem musi stać w centrum wszelkich spraw związanych z narodem. Wielokrotnie zaznaczał, że narodu nie można zrozumieć bez odniesienia do rodziny, o którą należy szczególnie dbać.
Szacunek do kobiet
Kardynał Stefan Wyszyński przypominał o godności kobiety. Zwracał uwagę na równość kobiety i mężczyzny jako dzieci Bożych. Mówił o tym, że aspiracje społeczne współczesnych kobiet muszą być przez Kościół i duchowieństwo właściwie rozumiane i oceniane.
Anna Rastawicka z Instytutu Prymasowskiego podkreśliła (2020), że nauczanie kardynała Wyszyńskiego nie straciło nic ze swej aktualności i jego słowa "przypominają o istocie powołania kobiety i jej ogromnej godności".
- Ksiądz prymas przede wszystkim chciałby przekazać słowa nadziei. Umocnić kobietę w tym jej powołaniu, jej ogromnej godności. Ksiądz prymas zawsze z szacunkiem mówił o kobiecie, rozumiał jej sytuację. Mówił, że na kobiecie spoczywa o wiele więcej obowiązków niż na mężczyźnie, bo ma życie zawodowe i w rodzinie jest matką - przypomniała.
00:27 11281010_13.mp3 Anna Rastawicka o nauczaniu kardynała Wyszyńskiego na temat powołania kobiet. (IAR/dok.)
Potrzeba życzliwego języka
75 lat temu odbyła się konsekracja Stefana Wyszyńskiego na biskupa lubelskiego
Prymas Wyszyński (1959) apelował o łagodność w dyskursie publicznym i w stosunkach międzyludzkich.
- Nigdy nie odkładajcie waszych porachunków na wieczór. Nigdy też nie śpieszcie się z karceniem. Nigdy nie otwierajcie gniewliwego języka. W ogóle język nasz musimy poprawić. Brak nam jakiejś wzajemnej życzliwości, chociaż jesteśmy dziećmi jednego narodu i jednego Boga - apelował.
00:35 11281010_12.mp3 Kardynał apelował o wzajemną życzliwość. (IAR/dok.)
Wychowanie młodzieży
Kardynał Stefan Wyszyński kładł nacisk na wychowanie młodego pokolenia w duchu miłości do dziejów narodu, a także troski o przyszłość ojczyzny. Wielokrotnie spotykał się z młodzieżą, między innymi w lutym 1957 roku ze studentami Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Powiedział wówczas, że pragnąłby, aby umieli doceniać samych siebie, po to, by stali się błogosławieństwem dla swego narodu.
W przemówieniu do młodzieży akademickiej w Warszawie, 10 stycznia 1968 roku, prymas Wyszyński mówił: "(...) czytaliśmy w Sztandarze Młodych - cytuję, jak było napisane: »Pokażemy, że moralność socjalistyczna jest wyższa od moralności chrześcijańskiej«. No trudno pokazywać to, czego nie ma!".
Walka o wolność i prawa człowieka
Prymas Wyszyński bronił praw człowieka, kładł nacisk na poszerzenie wolności narodu i Kościoła nie tylko w sferze religijnej, upominał się także o prawa społeczne. Od początku strajków w 1980 roku poparł działalność i postulaty związkowców z powstałej Solidarności, a po zdelegalizowaniu związku wspierał jego członków i doradzał.
Prymas Tysiąclecia wskazywał też, że naród ma obowiązki, jak poszanowanie porządku religijno-moralnego, dbanie o życie rodzinne i społeczno-zawodowe. Kiedy w 1980 roku przez kraj przetaczała się fala strajków, w przemówieniu na Jasnej Górze 26 sierpnia prymas Stefan Wyszyński apelował o refleksję i dojrzałość.
- Jeśli przyszliśmy do Matki Bożej Jasnogórskiej jako ku Tej, która jest dana ku obronie narodu naszego, to nie przyszliśmy tutaj po to, by kogoś oskarżać, by jątrzyć, niepokoić; tylko by przypominać, jak to należy do sług Kościoła naśladujących Chrystusa, ażeby mówić o tym, co należy uszanować i co należy wypełnić, ażeby w ojczyźnie naszej powrócił spokój i ład - podkreślił.
00:44 11281010_1.mp3 Przemówienie Prymasa Tysiąclecia na Jasnej Górze. (IAR/dok.)
Na spotkaniu z przedstawicielami NSZZ "Solidarność" - 10 listopada 1980 roku - w dniu rejestracji związku zawodowego przez sąd, kardynał Stefan Wyszyński powiedział, że "Polacy zawsze walczyli o to, żeby bronić narodu, Wam tego tłumaczyć nie muszę". Prymas podkreślił potrzebę zachowania hierarchii wartości.
W służbie Kościoła i Ojczyzny. Album Polskiego Radia poświęcony kardynałowi Stefanowi Wyszyńskiemu
Czytaj także:
"Heroiczna nadzieja"
Kardynał Stefan Wyszyński brał udział w czterech konklawe: w 1958, 1963 oraz w sierpniu i październiku 1978 roku. Podczas tego ostatniego na papieża został wybrany kardynał Karol Wojtyła.
Następnego dnia po inauguracji pontyfikatu, 23 października 1978 roku Jan Paweł II mówił o wielkiej roli Prymasa Tysiąclecia w dziejach Kościoła i ojczyzny. Podczas spotkania z rodakami w Auli Pawła VI w Watykanie zwrócił się do kardynała Wyszyńskiego.
- Nie byłoby na Stolicy Piotrowej tego papieża Polaka, gdyby nie było twojej wiary, niecofającej się przed więzieniem i cierpieniem; twojej heroicznej nadziei, tego zawierzenia bez reszty Matce Kościoła - mówił papież.
00:18 11281010_3.mp3 Jan Paweł II do Prymasa Tysiąclecia. (IAR/dok.)
Kardynał Stefan Wyszyński zmarł trzy lata później, 28 maja 1981 roku. Jego pogrzeb był wielką manifestacją patriotyczną i wyrazem poparcia dla głoszonych przez niego idei. Został pochowany w katedrze św. Jana w Warszawie.
Przesłanie kard. Stefana Wyszyńskiego
"Przełożenie na stan ducha każdego z nas". Bp Markowski o beatyfikacji kard. Wyszyńskiego
Prymas Tysiąclecia pozostawił ogromną spuściznę swojego nauczania, tomy zapisków, homilii i przemówień, które pozostaną aktualne przez następne dziesięciolecia. Zachowane w archiwalnych nagraniach są przesłaniem dla kolejnych pokoleń.
00:29 11281010_6.mp3 Kardynał Stefan Wyszyński: ojczyzno miła, buduj się pracą pokoleń. (IAR/dok.)
- Ojczyzno miła, buduj się pracą pokoleń. Świeć chwałą rycerzy. Rośnij miłością synów i żyj. Żyj wielka, potężna, po wszystkie czasy - przemawiał kard. Stefan Wyszyński.
Uchwałą Sejmu i Senatu Rzeczpospolitej, rok 2021 jest obchodzony jako Rok Kardynała Stefana Wyszyńskiego. W ten sposób posłowie i senatorowie oddali hołd Prymasowi Tysiąclecia, wyrażając pamięć, szacunek i wielkie uznanie dla jego życia i dokonań.
jbt
