79 rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego w Polskim Radiu

Wspomnienia Powstańców, archiwalne nagrania z czasów powstania, powstańcze piosenki... Polskie Radio przygotowało szereg archiwalnych audycji, reportaży i wywiadów o historii powstańczego zrywu. Propozycje poszczególnych anten to również artystyczne podziękowania dla Bohaterów sprzed 79 lat.   

Biurowiec PAST-y w Warszawie

Foto: Shutterstock.com/ArtMediaFactory

• W Warszawie 1 sierpnia 1944 roku do walki stanęło ok. 40-50 tys. powstańców. Planowane na kilka dni powstanie trwało ponad dwa miesiące. W czasie walk w stolicy zginęło ok. 18 tys. powstańców, a 25 tys. zostało rannych. Straty wśród ludności cywilnej były ogromne i wyniosły ok. 180 tys. zabitych. Pozostałych przy życiu mieszkańców Warszawy, ok. 500 tys., wypędzono ze zniszczonego miasta, które po powstaniu Niemcy niemal całkowicie zburzyli. 

. 

NIEDZIELA (30.07)

Dwa dni przed rocznicą zaprosiliśmy na "Familijną Jedynkę" (06.00-09.00), a w niej o miłości, która przetrzyma wszystko. "Miłość istnieje zawsze" to hasło obchodów tegorocznej, 79. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego. Inspiracją, aby przez pryzmat miłości spojrzeć na Powstanie Warszawskie, jest ślub Alicji i Bolesława Biegów, którzy pobrali się w sierpniu 1944 roku.

O miłości, która istnieje zawsze i planowanych uroczystościach rocznicy Powstania mówili: siostra Maria-Józefina, sakramentka przygotowująca materiały do wznowienia procesu beatyfikacyjnego sióstr sakramentek, Jan Ołdakowski- dyrektor M.P.W, Marcelina Koprowska - autorka nowo wydanej książki "Życie religijne podczas Powstania Warszawskiego". W audycji wykorzystano materiały archiwalne i wspomnienia małżeństwa Biegów.

W "Kulturalnej Jedynce" (godz. 23.05) w związku z 79. rocznicą wybuchu Powstania Warszawskiego mówiliśmy o premierze spektaklu "Cisza", który odbędzie się w nocy z 1 na 2 sierpnia w Muzeum Powstania Warszawskiego. Na audycję zaprasza Martyna Podolska. 

PONIEDZIAŁEK (31.07)

W audycji "Eureka" (godz. 19.30) Agnieszka Mitkowska z Domu Spotkań z Historią opowie o wadze zgromadzonych artefaktów historycznych w Związku Powstańców Warszawskich. Zorganizowana tam wystawa pokazuje Powstańców Warszawskich, ich walkę kilkadziesiąt lat temu, tragiczny los w PRL i czasy współczesne, gdzie młode pokolenie może czerpać wzorce z niezłomności, odpowiedzialności i patriotyzmu tych narodowych Bohaterów. Zaprasza Artur Wolski. 

O godz. 21.00 Dorota Truszczak zaprasza na konkurs historyczny WIST, a w nim zagadki historyczne przypominające ludzi, wydarzenia związane z Powstaniem Warszawskim przygotowane w oparciu o archiwalia zgromadzone w Polskim Radiu. Zaprosimy też do korzystania z serwisów specjalnych na portalu Polskieradio.pl. 

WTOREK (1.08) 

Przez cały dzień: informacje w Aktualnościach Jedynki, relacje i transmisje z oficjalnych uroczystości w audycjach publicystycznych. Wyemitujemy również dziesięć okolicznościowych odcinków "1 sierpnia 1944 – Powstanie Warszawskie". Rafał Brodacki, historyk z Muzeum Powstania Warszawskiego, przypomni wydarzenia z 1 sierpnia 1944 roku w stolicy. (6.50, 7.50, 8.50, 9.50, 10.50, 11.50, 13.50, 14.50, 15.50, 16.50).

W audycji "Po drugiej stronie lustra" [prow. Artur Wolski] Joanna Dolińska-Dobek, Dyrektor Centrum Aktywności Międzypokoleniowej "Nowolipie" oraz Monika Białkowska, kierownik Działu tego Centrum, opowiedzą o Domu Powstańców Warszawskich jako o największym wyzwaniu swojego życia, które stało się hołdem dla Bohaterów z czasów II wojny światowej.

W 79. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego poznamy kulisy powołania do życia Domu Powstańców Warszawskich. Jest to dom dziennego pobytu dla weteranów, uczestników Powstania Warszawskiego zapewniający im kompleksowe wsparcie. To również przestrzeń do spotkań z dziećmi i młodzieżą. Placówka zaprasza nauczycieli do organizowania lekcji historii. Takie spotkanie to nie tylko przekazana wiedza, to przede wszystkim doświadczenie wspólnie spędzonego czasu, które zapada głęboko w sercu ucząc jednocześnie szacunku dla Bohaterów Historii. Zapraszamy do słuchania od godz. 0.05. 

Po godz. 3.00 Dorota Kryńska zaprasza na specjalne wydanie audycji "Tak to bywało" z okazji rocznicy Powstania Warszawskiego. 

W poniedziałkowych "Sygnałach dnia" [prow. Daniel Wydrych i Grzegorz Jankowski] gośćmi będą - o godz. 7.15 Wojciech Kolarski z Kancelarii Prezydenta, a o godz. 8.15 Jan Ołdakowski, dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego. 

W godz. 09.00-12.00 [prow. Roman Czejarek] zapraszamy na "Lato z Radiem" w Muzeum Dulag 121. Tamtejsza ekspozycja składa się z pięciu części, poświęconych Powstaniu Warszawskiemu, exodusowi Warszawy, funkcjonowaniu Dulagu 121, pomocy dla obozu i ostatniemu okresowi jego działalności. Wśród wyeksponowanych obiektów są m. in. oryginalna opaska pracownika kuchni obozowej, kubek i łyżki, należące do więźniów obozu, ołowiane żołnierzyki, wyniesione z Warszawy przez dziecko oraz odręczny list Jarosława Iwaszkiewicza dotyczący losu więzionych w obozie pruszkowskim ludzi kultury. Szczególnie poruszającą i symboliczną pamiątką są klucze, demonstracyjnie wyrzucane na pruszkowską rampę kolejową przez wywożonych w głąb Rzeszy warszawiaków, zebrane przez sześcioletniego Andrzeja Slaskiego. O godz. 17.00 jak co roku, wysłuchamy syren upamiętniających godzinę "W", sprzed 79 lat. 

W "Jedynce dzieciom" (godz. 19.05) relacja z gry plenerowej Chwaty z powstańczej Warszawy. Park Wolności zamieni się w powstańczą ulicę. Uczestnicy, dzięki przygotowanym zadaniom, dowiedzą się, kim byli Powstańcy i jak wyglądała ich codzienność. Będą mogli poćwiczyć spostrzegawczość, wykazać się sprytem oraz zręcznością jak prawdziwy chwat. Wydarzenie jest połączone z premierą książeczek z serii "Chwaty". Zaprasza Joanna Ficińska. 

W audycji "Dziedzictwo i pamięć" [prow. Dorota Truszczak] - czym  był 1 sierpnia 1944 roku dla mieszkańców Warszawy po rozpoczęciu przez żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego walki z Niemcami o stolicę? Jak sytuację w mieście i działania powstańców oceniło dowództwo AK po pierwszych godzinach bitwy o miasto? O tym porozmawiamy w dniu 79. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego z prof. Janem Żarynem, dyrektorem Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego. Start audycji o godz. 19.30. 

Na zakończenie tego niezwykłego dnia (godz. 20.30) podczas audycji "Tu jest muzyka" zaprosimy na transmisję koncertu z pl. Piłsudskiego: "Warszawiacy śpiewają (nie)zakazane piosenki".

W "Kulturalnej Jedynce" (godz. 23.05) wspomnienie artystów-bohaterów, opowiemy o ich udziale i zaangażowaniu w powstaniu. Alina Janowska, Papcio Chmiel, Irena Kwiatkowska, Danuta Szaflarska, Jeremi Przybora, Władysław Szpilman to artyści, którzy 79 lat temu stanęli do walki, broniąc Warszawy. Zaprasza Martyna Podolska. 

. 

Przez cały tydzień, od poniedziałku 31 lipca do piątku 4 sierpnia, specjalne odsłony naszych cykli.

O 11.00 na antenie Dwójki fragmenty "Kwatery bożych pomyleńców" Władysława Zambrzyckiego w interpretacji Jarosława Gajewskiego. Z kolei w cyklu "Głosy z przeszłości" o 12.45 - wspomnienia uczestników powstania warszawskiego: Eugeniusza Tyrajskiego, Jolanty, Kolczyńskiej, Zbigniewa Galperyna, Danuty Rossman i Stanisława Likiernika. 

PONIEDZIAŁEK (31.07)

W poniedziałkowy wieczór 31 lipca w "Rozmowach po zmroku" - audycja Małgorzaty Szymankiewicz "Kopiec powstania warszawskiego".

WTOREK (1.08) 

1 sierpnia od godziny 15.00 specjalna audycja Doroty Gacek "Przyjaciele, poeci, powstańcy" o przyjaźni Tadeusza Gajcego i Zdzisława Stroińskiego. 

O 17.00, po powstańczych syrenach, słuchowisko: Bożena Markowska "Szpital Dobrej Woli". 

W "Letniej promenadzie" od godziny 19.00 - muzyka z Festiwalu Witolda Lutosławskiego "Łańcuch XII" z 2015 roku. Posłuchamy koncertu Chóru Polskiego Radia i Hop-Beats Percussion Group pod dyrekcją Izabeli Polakowskiej-Rybskiej i Wojciecha Michniewskiego oraz solistów. W repertuarze m.in. Stabat Mater Karola Szymanowskiego i Psalmy Dawida Krzysztofa Pendereckiego.

W programie również Suonata Varsavia na skrzypce i fortepian (opr. na orkiestrę kameralną) Niccolo Paganiniego, w wykonaniu Jakuba Jakowicza - skrzypce oraz Orkiestry Kameralnej Polskiego Radia "Amadeus", pod dyrekcją Agnieszki Duczmal. Audycję poprowadzi Marcin Majchrowski. 

. 

WTOREK (1.08) 

Od godziny 6 do 17 - 10 minut po pełnej godzinie około minutowe dźwięki archiwalne - wspomnienia, dotyczące powstania – przede wszystkim Godziny "W" i początków zrywu - m.in. Stefana Kisielewskiego, Zdzisława Sierpińskiego, Aleksandra Gieysztora, Stanisława Broniewskiego "Orszy", Jerzego Kłoczowskiego, Haliny Andrzejewskiej, Jana Józefa Lipskiego, Jerzego Stefana Stawińskiego, gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego z archiwów Radia Wolna Europa. Po godzinie 17 nadamy wiersz o Godzinie "W". 

Do obchodzonej rocznicy Trójka nawiąże także w oprawie muzycznej, a trzy "Serwisy Trójki" (16.30, 17.00 i 17.30) będą nadawane z ulic Warszawy, przygotowującej się do oddania hołdu powstańcom w godzinę "W".

Relacje z obchodów rocznicowych pojawią się w "Serwisach Trójki" i popołudniowej audycji "Zapraszamy do Trójki". 

Z kolei w wieczornym paśmie "Wieczór w Trójce" (w godzinach 22.05-23.00) Łukasz Szwed zaprasza do wysłuchania reportażu "Dziewczyna z warkoczem" Urszuli Żółtowskiej-Tomaszewskiej. To opowieść o historii zdjęcia młodej pięknej kobiety z warkoczem, przerzuconym przez ramię, które można zobaczyć w Muzeum Powstania Warszawskiego. Bohaterką fotografii jest Ewa Faryaszewska, łączniczka batalionu Wigry. Od dzieciństwa wychowywana w duchu polskiego patriotyzmu, uczestniczka ruchu skautingowego. Po śmierci ojca w 1938 roku przeprowadza się wraz z matką i rodzeństwem do Warszawy, gdzie rozpoczyna naukę na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych. Interesuje się także fotografiką. Działa aktywnie jako harcerka Chorągwi Warszawskiej. Podczas okupacji pełni funkcje łączniczki batalionu "Wigry". Za swoją postawę awansowana jest do stopnia kaprala. Podczas Powstania Warszawskiego z wielkim poświęceniem działa w zespole osób odpowiedzialnych za ratowanie zabytków kultury narodowej na Starym Mieście, które były składowane w piwnicach siedziby muzeum.Jest też autorką kolorowych fotografii, dokumentujących zniszczenia Starego Miasta w czasie Powstania. Została śmiertelnie ranna na Starym Mieście. Jej matka Irena po wojnie na starym drzewie umieściła kapliczkę z Jezusem Frasobliwym, żeby pamiętano o jej bohaterskiej córce. Historia ma ciąg dalszy. 

. 

Wspominanie wydarzeń powstańczych w Czwórce rozpoczęło się w piątkowej audycji "Stacja Kultura" (po godz. 10.00), gdzie relacjonowano konferencję prasową, inaugurującą VIII edycję kampanii "BohaterON".

29 lipca w audycji "Pasjonauci" (po godz. 09.00) w Czwórce - rozmowa o tożsamości i pamięci z Łukaszem Ostoją-Kasprzyckim, który od lat promuje historię Warszawy. Bloger prezentuje archiwalne zdjęcia stolicy, opowiada o jej najciekawszych zakątkach, prowadzi spacery po mieście. Słuchaczom Czwórki opowie o swojej miłości do Warszawy. 

WTOREK (1.08) 

W audycji "Pierwsze słyszę" (po godz. 07.05) wyemitujemy rozmowę z Tomaszem Wolnym, prowadzącym koncert "Warszawiacy śpiewają (nie)zakazane piosenki". Pan Tomasz zapowie wieczorne wydarzenie i opowie o tym, jaką rolę muzyka odgrywała podczas Powstania Warszawskiego. Będzie też o przyjaźni z ludźmi, którzy pamiętają wydarzenia z 1944 roku.

W cyklu powstającym we współpracy z NCK "Ojczysty - dodaj do ulubionych" sprawdzimy, jak poprawnie zapisywać nazwy wydarzeń historycznych - wielkimi czy małymi literami? Zatem: Powstanie Warszawskie czy Powstanie warszawskie?

ZOBACZ TAKŻE Powstanie Warszawskie - serwis specjalny <<<

Tego dnia także w audycji "Stacja Kultura" (po godz. 10.00)  tematem będzie artystyczna działalność twórców w Powstaniu Warszawskim. Przedwojenni artyści brali udział zarówno jako żołnierze walczący z wrogiem, jak i szczególnie doświadczona podczas każdej wojny ludność cywilna. Poza tym w powstańczym zrywie jako bardzo młodzi ludzie, a nawet dzieci, uczestniczyli przyszli aktorzy, reżyserzy, choreografowie, tancerze czy muzycy.

Muzyczne sierpniowe popołudnie

W audycji "Muzyczny lunch" (po godz. 13.00) - przegląd utworów nawiązujących do Powstania Warszawskiego, które powstały w ostatnich latach, m.in. Kwiat jabłoni, czy Sorry Boys.

Popołudnie także upłynie nam pod hasłem wydarzeń rocznicowych. Punktualnie o godz. 17.00 zawyją syreny. Potem, w audycji "Reset" (po godz. 17.00) w serwisie muzycznym o godz. 18.10. informacje o płycie grupy Sorry Boys "Moje serce w Warszawie", której głównym tematem jest właśnie stolica. Zespół stworzył osiem niepowtarzalnych utworów, których siłą jest pamięć i miłość niesiona przez pokolenia.

W "Wieczorze z Czwórką" po godz. 20.00 gościem będzie Agnieszka Cubała, autorka 11 książek o Powstaniu Warszawskim. W 2021 i 2022 była nominowana do Nagrody BohaterONy, współpracuje z Muzeum Powstania Warszawskiego. Skąd - u osoby nie ze stolicy - takie zainteresowanie tematyką tego czasu historii Warszawy i chęć popularyzowania wiedzy historycznej? Jej najnowsza publikacja "Wolność'44 Jaką lekcję przynosi nam dziś powstanie warszawskie?" ukazuje się 27 lipca.

oprac. rk