Historie maniaków

W cyklu "Książka do słuchania" opowiadania z debiutanckiego tomu jednego z najważniejszych polskich modernistów zaprezentował Marcin Przybylski.

Roman Jaworski. "Strzał dziwnością między oczy"

Roman Jaworski, o dwa lata starszy od Witkacego, z którym dzielił podobne zapatrywania na sztukę i tzw. ludzkość, nigdy nie miał ambicji, by zostać pisarzem mainstreamu. Po premierze "Jana Macieja Karola Wścieklicy" Witkacego w warszawskim Teatrze im. Fredry pisał do autora: "Wściekajmy się, nie dajmy się! (...) Niechaj łudzą się widzowie, że Wścieklica to reminiscencja p. Witosa, niechaj pocieszają się, że p. Witos mógłby choć przez chwile zaprzątać twą wyobraźnię twórczą tak samo, jak niepokoił i wrodzoną skłonność do politycznego plotkowania. Tylko na tle pociesznego nieporozumienia może nastąpić pewne zbliżenie między dzisiejszą widownią a Twoimi wizjami metafizycznymi, wcielonymi w kształt tragicznej groteski (...). Padło z ust Wścieklicy powiedzenie niebezpieczne: »dramat mój rozgrywa się w innym wymiarze«, ale nikt nie wziął tego zbytnio do serca i przebaczyli Ci wszyscy". Pisze też Jaworski o "Wścieklicy" jako o pierwszym dramacie myśli, jaki pojawił się na polskiej scenie od czasów Wyspiańskiego.

Sam Jaworski (publicysta, prozaik, dziennikarz) debiutował w 1910 roku tomem fantastyczno-groteskowych opowiadań pt. "Historie maniaków", do którego okładkę projektował Witkacy, zaś Witold Wojtkiewicz zrobił ilustracje do kilku tekstów. W 1924 roku zakończył po trzynastu latach pisanie "Hamleta wtórego - królewica polskiego". W 1925 opublikował ekspresjonistyczną powieść "Wesele hrabiego Orgaza". Potem nie napisał już żadnego utworu. Złamał pióro. Czy powodem było wypalenie się, niewiara w moc literatury? Czy totalizm, jak miał prawo określać autokratyczną rzeczywistość polską po przewrocie majowym, choć ironizował o charakterze nowoczesnych demokracji w "Weselu hrabiego Orgaza"?

Roman Jaworski - pisarz z dwóch rzeczywistości

W Dwójce wysłuchaliśmy wybranych utworów z powojennego wydania "Historii maniaków", do którego za sugestią profesora Wiesława Juszczaka włączono "Opowieść o smutku czterech ścian" a także wprowadzenie do "Hamleta wtórego".

Fragmenty książki Romana Jaworskiego "Historie maniaków" czytał dla Państwa Marcin Przybylski.