Powieści na antenie

Sławomir Mrożek - "Zagadki bytu"

Ostatnia aktualizacja: 20.10.2023 11:15
Książka "Zagadki bytu. Wybór opowiadań" ukazała się w 10. rocznicę śmierci Sławomira Mrożka. Śmierć, oniryczność i wątki metafizyczne splatają się tu w jeszcze jeden obraz galerii Mrożkowego absurdu i przenikliwego spojrzenia na ludzką naturę. Fragmenty tomu przeczytał w Dwójce Grzegorz Małecki.
Grzegorz Małecki czyta opowiadania z tomu Zagadki bytu Sławomira Mrożka
Grzegorz Małecki czyta opowiadania z tomu "Zagadki bytu" Sławomira MrożkaFoto: Krzysztof Świeżak/Polskie Radio

Krakowskie początki 

Sławomir Mrożek urodził się 29 czerwca 1930 roku w Borzęcinie, małym galicyjskim miasteczku, gdzie jego ojciec pracował jako urzędnik pocztowy. Omyłkowo w borzęcińskiej kancelarii wpisano mu inną datę urodzenia - 26 czerwca. Przyszły pisarz ukończył krakowskie gimnazjum im. B. Nowodworskiego, potem studiował architekturę, filozofię orientalną i sztukę. Od 1950 roku współpracował z "Dziennikiem Polskim", Krakowskim Teatrem Satyryków, studenckim teatrem satyrycznym "Bim-Bom" z Gdańska, kabaretem "Szpak" i "Piwnicą pod Baranami".

Pierwszy sukces odniósł w 1950 roku - otrzymał nagrodę "Szpilek" za rysunkowe żarty. Od 1953 roku Mrożek publikował systematycznie serie satyrycznych rysunków. Dzięki nim, a także pełnym czarnego humoru opowiadaniom, wcześnie stał się autorem niezwykle popularnym, zajmującym osobne miejsce we współczesnej polskiej literaturze.

Debiutanckie "Opowiadania z Trzmielowej Góry"

Debiutem książkowym Mrożka stały się wydane w 1953 roku zbiory satyrycznych opowiadań - "Opowiadania z Trzmielowej Góry" i "Półpancerze praktyczne". W roku 1956 ukazała się powieść satyryczna "Maleńkie lato", a w 1957 tom opowiadań "Słoń" oraz zbiorek rysunków "Polska w obrazkach". Jako dramaturg Mrożek debiutował wystawioną w Teatrze Dramatycznym w Warszawie w 1958 roku sztuką "Policja".

Do 1963 roku ukazały się w Polsce m.in.: "Ucieczka na południe" (1961), kolejny tom opowiadań - "Deszcz" (1962) - i sztuki teatralne, m.in. "Męczeństwo Piotra Oheya" (1958), "Indyk" (1961), "Karol" (1961), "Na pełnym morzu" (1961), "Zabawa" (1962), "Kynolog w rozterce" (1962), "Czarowna noc" (1963), "Śmierć porucznika" (1963) i jeden z najważniejszych utworów Mrożka - "Tango" (1964).

Okres emigracji

W latach 60. Mrożek stawał się popularny poza granicami kraju - w 1963 roku w Niemczech wydano trzytomowy zbiór jego dramatów; we Francji za "Słonia" otrzymał "Prix de l'Humour Noir", a trzy lata później ukazało się tam dwutomowe wydanie jego sztuk.

W 1963 roku wyemigrował na ponad 30 lat. Najdłużej mieszkał we Francji, gdzie, jak sam mówił, "zapuścił korzenie". W Polsce od 1973 roku złagodzono obowiązujące od 1968 roku embargo na publikowanie Mrożka. Ukazały się wówczas m.in. "Szczęśliwe wydarzenie" (1973), "Rzeźnia" (1973), "Emigranci" (1974). Po wprowadzeniu stanu wojennego pisarz ogłosił na Zachodzie "List do cudzoziemców", zastrzegł też publikowanie swoich utworów w polskiej prasie i pokazywanie sztuk w polskiej telewizji. Natomiast w polskich teatrach sztuki Mrożka święciły w tym okresie triumfy.

Posłuchaj
10:33 2023_10_16 11_03_01_Dwojka_To_sie_czyta.mp3 Sławomir Mrożek "Zagadki bytu. Wybór opowiadań". Czyta Grzegorz Małecki - fragment 1 (To się czyta/Dwójka)

10:32 2023_10_17 11_01_09_Dwojka_To_sie_czyta.mp3 Sławomir Mrożek "Zagadki bytu. Wybór opowiadań". Czyta Grzegorz Małecki - fragment 2 (To się czyta/Dwójka)

09:39 Dwojka_To_sie_czyta_2023_10_18-11-01-01.mp3 "Zagadki bytu. Wybór opowiadań". Czyta Grzegorz Małecki - fragment 3 (To się czyta/Dwójka)

10:34 Dwójka to się czyta 19.10.2023.mp3 "Zagadki bytu. Wybór opowiadań". Czyta Grzegorz Małecki - fragment 4 (To się czyta/Dwójka)

09:35 Dwojka_To_sie_czyta_2023_10_20-11-00-58.mp3 "Zagadki bytu. Wybór opowiadań". Czyta Grzegorz Małecki - fragment 5 (To się czyta/Dwójka)

     

Powrót do Krakowa

W 1989 roku Mrożek wraz z żoną - Susaną - przeprowadzili się do Meksyku na farmę Epifania. Lata 90. przyniosły wydanie "Dramatów", "Małych próz" i "Rysunków" (1991) oraz "Miłości na Krymie" (1993). Pisarz przebył operację tętniaka mózgu, Mrożkowie musieli też zrezygnować z pobytu w Epifanii. W 1996 roku wrócili do Krakowa.

W 2002 roku pisarz miał udar mózgu, po którym został dotknięty afazją (utratą zdolności posługiwania się językiem, zarówno w mowie, jak i w piśmie). Lekarz poradził mu spisywanie wspomnień w celach terapeutycznych. Efektem tej pracy była autobiograficzna książka pt. "Baltazar", opublikowana w 2006 roku.

Ostatnia sztuka

W czerwcu 2008 roku pisarz po raz drugi zdecydował się na emigrację ze względu na stan zdrowia. Osiadł w Nicei. Ostatni raz Mrożek odwiedził Polskę w czerwcu 2013 roku - wziął udział w premierze swojej najnowszej sztuki pt. "Karnawał, czyli pierwsza żona Adama" w Teatrze Polskim w Warszawie. Zmarł 15 sierpnia 2013 roku w Nicei.

***

Tytuł audycji: To się czyta

Przygotowała: Elżbieta Łukomska

Data emisji: 16-20.10 2023

Godz. emisji: 11.00

mo/pg/mgc

Czytaj także

"Tango" Mrożka w Teatrze Polskim. Opowieść o współczesnych problemach

06.02.2023 17:30
- Ala jest dla mnie człowiekiem bez tożsamości. Chciałabym nie obronić tej postaci, chciałabym, żeby widz lub widzka, którzy przychodzą do teatru, pomyśleli sobie: "matko, nie chciałbym/nie chciałabym być nigdy takim człowiekiem, powykrzywianym na wszystkie strony" - tak o swojej postaci w spektaklu "Tango" mówiła aktorka Anna Cieślak, gość "Wybieram Dwójkę".
Tango - premiera w Teatrze Polskim; Jerzy Schejbal, Halina Łabonarska, Anna Cieślak
"Tango" - premiera w Teatrze Polskim; Jerzy Schejbal, Halina Łabonarska, Anna Cieślak Foto: FOTON/PAP
Posłuchaj
16'12 "Tango" Sławomira Mrożka w Teatrze Polskim w Warszawie (Wybieram Dwójkę)
więcej

W tym roku przypada 110. rocznica otwarcia Teatru Polskiego i 10. rocznica śmierci Sławomira Mrożka. Premiera "Tanga" w reżyserii Wawrzyńca Kostrzewskiego w Teatrze Polskim w Warszawie wpisuje się w obchody obu rocznic.

Młodzi, piękni, zagubieni

Odtwórczyni roli Ali, jednej z bohaterek tej sztuki, odnajduje w tekście Mrożka wiele zagadnień, które są niezwykle aktualne we współczesnym świecie. Zdaniem Anny Cieślak grana przez nią postać dobrze uosabia problemy współczesnej młodzieży, która boryka się z trudnościami w określeniu własnej tożsamości.

- W czasach mediów społecznościowych i dostępu do wielu różnych - również byle jakich - informacji młodzi mają problem z określeniem, ponazywaniem tego, co jest dla nic dobre, co pomaga rozwijać wyobraźnię, co pomaga utwierdzać ich w przekonaniu, czego chcą - stwierdziła Anna Cieślak. - Jest coraz więcej pogubionych takich ludzi. Nie ma przestrzeni na to, żeby mogli pomyśleć, czego chcą, bo są non stop atakowani różnymi historiami, różnymi agresywnymi dźwiękami i kolorami - dodała.

Postać negatywna

Takim człowiekiem bez tożsamości jest dla aktorki właśnie Ala z "Tanga". - Chciałbym nie obronić tej postaci, chciałabym, żeby widz lub widzka, którzy przychodzą do teatru, pomyśleli sobie: "matko, nie chciałbym/nie chciałabym być nigdy takim człowiekiem, powykrzywianym na wszystkie strony" - wyjaśniała.

Sławomir Mrożek - klasyk współczesnego dramatu

Sławomir Mrożek urodził się 29 czerwca 1930 roku w Borzęcinie - małym galicyjskim miasteczku, gdzie jego ojciec pracował jako urzędnik pocztowy. Omyłkowo w borzęcińskiej kancelarii wpisano mu inną datę urodzenia - 26 czerwca. Przyszły pisarz ukończył krakowskie gimnazjum im. Nowodworskiego, potem studiował architekturę, filozofię orientalną i sztukę. 

Od lat 60. twórczość Mrożka należy do repertuaru teatrów na całym świecie. Autor stał się klasykiem dramatu współczesnego, a festiwale jego twórczości odbyły się w Amsterdamie (1988), Krakowie (1990) i Sztokholmie (1991). Niekwestionowaną pozycję Mrożka potwierdził także fakt, iż od 1991 roku jego dzieła zebrane zaczęły się ukazywać w Niemczech i we Francji, a od 1994 również w Polsce.

Posłuchaj
16:12 Dwojka_Wybieram_Dwojke_Tango_2023_02_06-16-32-10.mp3 "Tango" Sławomira Mrożka w Teatrze Polskim w Warszawie (Wybieram Dwójkę)

***

Tytuł audycji: Wybieram Dwójkę

Prowadził: Jakub Kukla

Gość: Anna Cieślak (aktorka)

Data emisji: 6.02.2023

Godzina emisji: 16.30

mg

Czytaj także

Festiwal Stolica Języka Polskiego w Szczebrzeszynie. "Do twórczości Mrożka wciąż warto wracać"

25.07.2023 10:00
- Co roku mamy patrona festiwalu, zapraszamy do namysłu nad jego twórczością. Chcemy, żeby to były postaci, które zaważyły mocno na polskiej literaturze i kulturze. Sławomir Mrożek jest bardzo obecny w teatrze, ale wiele aspektów jego twórczości można i trzeba przypominać. Chcemy, aby jego dzieła dotarły również do młodych osób, których jest u nas coraz więcej - mówił w Dwójce Piotr Duda o programie tegorocznego Festiwalu Stolica Języka Polskiego w Szczebrzeszynie.
Sławomir Mrożek w studiu Teatru Polskiego Radia
Sławomir Mrożek w studiu Teatru Polskiego RadiaFoto: Wojciech Kusiński/Polskie Radio
Posłuchaj
18'07 Festiwal Stolica Języka Polskiego w Szczebrzeszynie. "Do twórczości Mrożka wciąż warto wracać" (Poranek Dwójki)
więcej
  • W "Poranku Dwójki" zaprosiliśmy do Szczebrzeszyna na 9. Festiwal Stolica Języka Polskiego, o którym opowiedział Piotr Duda, jego pomysłodawca i dyrektor.
  • Tegoroczna edycja Festiwalu Stolica Języka Polskiego rozpocznie się 30 lipca i potrwa do 5 sierpnia.
  • Wydarzeniom patronuje Program 2 Polskiego Radia.

Łączyć twórców i ich odbiorców

Od początku, od pierwszej edycji w 2016 roku ideą Festiwalu było stworzenie miejsca, gdzie mogą się spotkać autorzy, artyści innych niż literatura dziedzin oraz przedstawiciele świata akademickiego. Szczebrzeszyn to miejsce, które łączy twórców i ich odbiorców. Przez dziewięć lat funkcjonowania festiwal zbudował społeczność uczestników, miłośników letniego spotkania wokół języka i literatury, ale też teatru, muzyki i sztuki wizualnej.

Sławomir Mrożek patronem tej edycji

W tym roku festiwalowi patronować będzie Sławomir Mrożek. Codziennie w programie znalazła się rozmowa poświęcona jego życiu i twórczości. - Co roku mamy patrona festiwalu, zapraszamy do namysłu nad jego twórczością. Chcemy, żeby to były postaci, które zaważyły mocno na polskiej literaturze i kulturze. Choć Sławomira Mrożka nie ma już z nami dziesięć lat, to nie kierujemy się jakimiś szczególnymi okolicznościami, jubileuszami. Mrożek jest bardzo obecny w teatrze, ale wiele aspektów jego twórczości można i trzeba przypominać. Na festiwalu będzie z nami żona Sławomira Mrożka Susana Osorio-Mrożek, bardzo się z tego cieszymy - podkreślił rozmówca Pawła Siwka.


Posłuchaj
18:07 2023_07_25 09_32_09_Dwojka_Poranek_Dwojki.mp3 Festiwal Stolica Języka Polskiego w Szczebrzeszynie. "Do twórczości Mrożka wciąż warto wracać" (Poranek Dwójki)

 

Wystawa rysunków ze "Szpilek"

Dodał, że warto wracać do rysunków Mrożka. - To krótkie formy, z których był bardzo znany, a jedno zdanie otwierało wielką przestrzeń dla refleksji odbiorców. Dzieła te zaprezentujemy na wystawie, której współorganizatorem jest Muzeum Karykatury. To kolekcja rysunków, które pojawiały się w "Szpilkach" - mówił Piotr Duda.

Dotrzeć również do młodych osób

O twórczości Mrożka będą opowiadać znakomici goście festiwalu. - Wśród nich będą m.in. Maciej Englert, dyrektor Teatru Współczesnego w Warszawie, i Jarosław Gajewski, dyrektor Teatru Klasyki Polskiej. Kuratorem tego pasma jest Janusz Majcherek, dyrektor artystyczny Teatru Polskiego w Warszawie, którego scena kameralna nosi imię Sławomira Mrożka. Chcemy, aby jego twórczość dotarła również do młodych osób, których jest coraz więcej na naszym festiwalu - powiedział gość Dwójki.

Szymborska, Proust i spotkania z literaturą ukraińską

Organizatorzy swoimi planami nawiązali także do Roku Szymborskiej. Na festiwalu sporo miejsca zajmą też spotkania z literaturą ukraińską. Ponadto odbędą się dyskusje o nowych przekładach Prousta i brawurowym tłumaczeniu książki G. Pereca "Zniknięcia".

***

Tytuł audycji: Poranek Dwójki

Prowadził: Paweł Siwek

Gość: Piotr Duda (pomysłodawca i dyrektor Festiwalu Stolica Języka Polskiego)

Data emisji: 25.07.2023

Godzina emisji: 9.30

mo