Wykopaliska na Tell el-Farha w Delcie Nilu trwaja od kilku lat i już zmieniły nasz pogląd na początki Egiptu. Polscy badacze, którzy prowadzą tam swoje prace, mogą pochwalić się wspaniałymi znaleziskami.
Słynne już na całym świecie stanowisko Tell el-Farha leży na skraju wsi Gazala w Delcie Nilu. To zaledwie trzy pagórki o wysokości 5 metrów. Mimo niepozornych rozmiarów, kryją wspaniałe skarby: osadę i cmentarzysko, datowane na ok. 3600 do 2600 lat p.n.e.
Archeolodzy z Krakowa i Poznania przebadali tam już 108 grobów, a czeka na nich kilkanaście kolejnych. Także osada znakomicie zachowała się do naszych czasów, ponieważ w początkach egipskiego Starego Państwa opuszczono ja nagle, aby nigdy tam nie powrócić - więc jej struktura pozostała nienaruszona przez późniejsze osadnictwo. To dla archeologów wielka gratka!
Dlaczego badania na Tell el-Farha są tak przełomowe? Stanowisko zostało założone w tzw. okresie predynastycznym, a zatem zanim w ogóle powstał Egipt taki, jakim go znamy z albumów, muzeów i folderów turystycznych. Opuszczono je około 1000 lat później. - Było to w początkach Starego Państwa, na przełomie III i IV dynastii, a więc na samym początku egipskiej historii - wyjaśnia prof. Krzysztof Ciałowicz, dyrektor Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, kierujący wykopaliskami z ramienia najstarszej polskiej uczelni. - Kompleks nie został zaburzony przez późniejsze osadnictwo, a ludność opuściła osadę w momencie, kiedy powstawały największe piramidy - mówi prof. Ciałowicz. To zaś daje unikalną okazję do przyjrzenia się rozwojowi egipskiej kultury tuż przed konstrukcją piramid. Staje sie jasne, dlaczego w ogóle tak wielkie przedsięwzięcia architektoniczne stały sie mozliwe.
Na Tell el Farha znaleziono najstarsze w Egipcie mastaby, trapezowate budowle grobowe poprzedzające piramidy, które sygnalizują początek tradycji konstruowania wielkich założeń grobowych. Odkryto tam również wśród inskrypcji dwa imiona władców z tzw. dynastii 0, dotąd nieznane. Królowie ci panowali najprawdopodobniej w delcie Nilu, zanim późniejsi faraonowie zjednoczyli ze sobą Górny i Dolny Egipt (nazywane tak od górnego i dolnego Nilu, nad którym leżały). W 2006 roku polscy badacze znaleźli w Tell el-Farha złote figurki, najprawdopodobniej przedstawiające władców, a datowane na okres jeszcze przed tzw. dynastią 0. Figurki trafiły na stałą ekspozycję do Muzeum w Kairze - a to niezwykłe wyróżnienie.
- Bez 1000-letniej historii osady na Tell el-Farha budowa piramid byłaby niemożliwa - mówi poznański archeolog, dr Marek Chłodnicki z Muzeum Archeologicznego w Poznaniu. Wspaniałe, że tak ważne dla historii Egiptu stanowisko badają własnie Polacy. Życzymy dalszych sukcesów!
Relacja badaczy w audycji Katarzyny Kobyleckiej (Program I).
(ew)
O badaniach na Tell el-Farha można poczytac na blogu (strona zawiera również wiele galerii zdjęć): http://archeologia1.blox.pl/html
