Oto dziesięć podstawowych rzeczy, na które wskazują zoolodzy i antropolodzy:
10. Żyjemy po skończeniu rozrodu
Większość zwierząt zachowuje zdolność do rozmnażania się aż do śmierci. Inaczej jest jednak w przypadku kobiet, które mogą żyć długo po tym, jak ich zdolności rozrodcze zanikną. Wynika to między innymi z silnych więzi społecznych, które łączą ludzi. W rodzinie dziadkowie pomagają rodzicom w opiece nad dziećmi, przekazują im swoje doświadczenie i wiedzę, a w zamian są otaczani opieką.
9. Długie dzieciństwo
Dziadkowie są potrzebni, ponieważ ludzkie dzieciństwo jest dłuższe niż w przypadku jakiegokolwiek innego gatunku.
W przypadku zwierząt potomstwo musi szybko wydorośleć, aby rodzice mogli zająć się kolejnym. Zwierzęta muszą intensywnie się reprodukować, aby zapewnić przetrwanie gatunku. Nasz gatunek „obrał” inna strategię – inwestuje w mózg i relacje rodzinne. Dzieci jest mniej, ale dzięki inteligencji i wiedzy przekazywanej nie genetycznie, ale drogą tradycji, mają dużo większą szanse na przetrwania i przedłużenie gatunku.
Długie dzieciństwo to czas, kiedy nasz wielki mózg zapełnia się konieczna wiedzą i doświadczeniem. Ten sam mózg sprawia, że rodzimy się niejako „przedwcześnie” (noworodek z większą głową nie mógłby się już przecisnąć przez miednicę matki), stąd na początku życia potrzebuje dużo bardziej intensywnej opieki niż „noworodki” innych gatunków. To jeszcze wydłuża czas dziecięcej bezradności.
8. Rumieniec
Ludzie to jedyny gatunek, który się rumieni. Darwin nazwał rumieńce „najdziwniejszą i najbardziej ludzką ekspresją”. Nie wiadomo jeszcze, dlaczego to robimy – a rumienienie się jest przecież odruchem bezwarunkowym, nie podlegającym kontroli.
7. Ogień
Ogień to jedna z najważniejszych zdobyczy „technologicznych” człowieka. Tej bariery nie pokonał żaden inny gatunek.
Ogień pozwala nam zapanować nad przemiennością nocy i dni, przegonić drapieżniki, ogrzać się, kiedy jest zimno, wreszcie ugotować posiłek, umożliwiając odejście od spożywania surowych produktów. Mówiąc krótko – kultura zaczęła się rodzić wraz z opanowaniem ognia.
Dzięki płomieniom ludzie mogli podbić nowe, chłodniejsze rejony. Nowy typ posiłku wpłynął z kolei na naszą ewolucję. Ugotowane jedzenie jest łatwiejsze do pogryzienia i strawienia, co wpłynęło na kształt ludzkiej żuchwy i układu trawiennego.
6. Ubranie
Chociaż człowieka nazywa się czasami “nagą małpą”, to jest to zwykle jedynie przenośnia. Większość przedstawicieli naszego gatunku nosi bowiem ubrania, przysłaniając swoją nagość. Ubranie wyróżnia nas – żaden inny gatunek nie przysłania swojej skóry.
5. Nagość
Nagość to tylko odwrotna strona medalu. Zwierzęta nie ubierają się, nie bywają zatem również nagie. Inna sprawa, że nagość człowiek rzuca się w oczy w porównaniu z owłosionymi ciałami innych, pokrewnych nam gatunków. Co ciekawe, nasza skóra także produkuje „sierść” – włosy człowieka są jednak dużo rzadsze i cieńsze od włosów pokrywających pokrewne nam gatunki naczelnych.
4. Dłonie
Człowiek to nie jedyny gatunek, który posiada chwytny palec, położony osobno od innych – kciuk. Ma go większość naczelnych, dzięki czemu ich dłonie potrafią np. utrzymać gałąź. Co więcej, małpy mają także odpowiednik chwytnego kciuka w stopach. Nasz sposób poruszania się zmusił ewolucję do rezygnacji z tego „wynalazku”.
Co zatem niezwykłego jest w naszych dłoniach? To, że potrafimy kciukiem dotknąć wszystkich innych palców, włącznie z tym najmniejszym. Potrafimy także małym palcem dotknąć nasady kciuka. Taka giętkość sprawia, że nasze dłonie potrafią wykonać dużo więcej rzeczy, niż dłonie naszych ewolucyjnych kuzynów. W ten sposób ewolucja otworzyła drogę człowiekowi - wytwórcy narzędzi.
3. Postawa wyprostowana
Wyróżnia nas spośród innych gatunków naczelnych już od czasów Homo erectusa. Jest spowodowana tym, że ludzie poruszają się na dwóch nogach. Dwunożność jest niebezpieczna zwłaszcza w czasie porodu: dwunożny „typ” miednicy w połączeniu z dzieckiem o bardzo dużym mózgu sprawia, że ludzki poród człowieka jest najbardziej niebezpieczny w całym królestwie zwierząt.
2. Mowa
Jeden z najważniejszych wyznaczników człowieczeństwa. Oprócz tego, że umożliwia opanowanie i kategoryzację świata, ma bardzo konkretne znaczenie ewolucyjne.
Nasza krtań różni się od szympansiej kilkoma bardzo charakterystycznymi szczegółami. Jeżeli chodzi o morfologię, układ mowy wykształcił się zapewne około350 000 lat temu. Nadal nie wiemy jednak, kiedy człowiek przemówił w pełnym tego słowa znaczeniu.
1. Ponadprzeciętny mózg
Mózg człowieka nie jest, oczywiście, największy w królestwie zwierząt – takim mogą poszczycić się walenie. Nie mamy też mózgu, który byłby największy w porównaniu do masy ciała - w tej konkurencji rządzą z kolei ptaki.
Mózg człowieka to zaledwie 2,5 proc. masy ciała (u ptaków nawet 8 proc.), ale tylko on daje możliwość myślenia abstrakcyjnego, mówienia, pisania, tworzenia rzeczy – od prostych narzędzi po muzykę Mozarta, obrazy Caravaggia i równanie Einsteina.
Ludzki mózg to istny cud – nauka wciąż nie potrafi do końca wyjaśnić jego fenomenu. Jedno jest pewne: to on umożliwia wszystkie typowo ludzkie zachowania i sprawia, że jesteśmy tym, kim jesteśmy!
(ew/livescience.com)
