Po 13 grudnia 1981 roku życie Polaków zmieniło się diametralnie. Pojawiły się nie znane wcześniej instytucje i zjawiska. Język polski wzbogacił się o nowe słowa, niektóre wyrazy nabrały nowych znaczeń. Oto krótki (subiektywny) alfabet stanu wojennego.
Aparat telefoniczny – Do 10 stycznia urządzenie całkowicie nieprzydatne, gdyż telefony nie działały. Później w słuchawce można było usłyszeć charakterystyczny komunikat – „rozmowa kontrolowana”. W związku z wyłączeniem telefonów w pierwszym okresie stanu wojennego, wszelkie informacje, zwłaszcza te dotyczące osób internowanych, przenoszone były przez ludzi.
Bojkot – Po wprowadzeniu stanu wojennego środowiska aktorskie ogłosiły bojkot środków masowego przekazu. Artyści odmawiali występowania w państwowej telewizji i radiu. Akcja trwała od stycznia do listopada 1982 roku. Nie wszyscy przestrzegali tego zakazu. W telewizji występowali między innymi aktor Stanisław Mikulski i śpiewak Kazimierz Kowalski.
Cenzura korespondencji – Zgodnie z prawem stanu wojennego całość korespondencji podlegała cenzurze. Na wszystkich listach, pocztówkach i telegramach widniały pieczątki z napisem „ocenzurowano”.
Dziennik telewizyjny – Jeden z najbardziej znienawidzonych programów informacyjnych w okresie stanu wojennego. W „Dzienniku TV” bardzo często emitowane były manipulowane, ubeckie materiały dotyczące Solidarności. W związku z militaryzacją telewizji, prezenterzy przez cały okres stanu wojennego występowali w mundurach. Dezaprobata dla „Dziennika TV” przejawiała się też w masowych „spacerach” Polaków w godzinach jego emisji.
Ekstrema – Określenie stosowane przez władze w stosunku do „radykalnych” działaczy „Solidarności” W praktyce każdy działacz opozycji mógł być uznany za ekstremistę.
Oporniki. Źr. Wikipedia.Godzina milicyjna – W początkowym okresie stanu wojennego obowiązywała od 22 do 6 rano, później ze względu na osoby pracujące na trzy zmiany została skrócona, od 23 do 5 rano. Ograniczona również została swoboda poruszania się po terenie kraju. Żeby pojechać do innego miasta trzeba było mieć odpowiednie zezwolenie.
Internat – popularna nazwa ośrodków internowania. W praktyce internowanie nie różniło się niczym od uwięzienia. Większość tego typu miejsc znajdowała się w więzieniach, ale internowani oddzieleni byli od więźniów kryminalnych. Łącznie przez ośrodki internowania przeszło blisko 10 tysięcy osób.
Jodła – Kryptonim operacji przeprowadzonej w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku. W jej wyniku Służba Bezpieczeństwa aresztowała kilka tysięcy działaczy Solidarności i opozycji.
Koksowniki – Kosze z żarzącym się koksem ustawiane na ulicach, służące żołnierzom do ogrzewania się. Telewizji emitowała ckliwe sceny przedstawiające „prostych ludzi” bratających się z żołnierzami przy koksownikach
Lojalka – „Ja niżej podpisany oświadczam i zobowiązuje się do zaniechania wszelkiej działalności szkodliwej dla Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, w szczególności do przestrzegania obowiązującego porządku prawnego” Do podpisywania takich oświadczeń władze nakłaniały działaczy Solidarności w stanie wojennym
Msze za ojczyznę – Zapoczątkowane w styczniu 1982 roku, przez księdza Jerzego Popiełuszkę, odbywały się w kościele św. Stanisława Kostki w Warszawie. Miały niezwykle uroczysty charakter, często połączone były z wieczorami literacko-muzycznymi. W późniejszym okresie odbywały się w wielu kościołach w Polsce.
Normalizacja – Proces, który według komunistycznej propagandy nastąpił w Polsce po wprowadzeniu stanu wojennego. Masowe internowania, delegalizacja „Solidarności”, strzelanie do górników, czy też rozpędzanie manifestacji patriotycznych to tylko niektóre działania władz nazywane w ten sposób. W PRL normalizacją nazywano też między innymi to co działo się po wkroczeniu wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji w 1968 roku.
Opornik – Prosty element elektroniczny, który zrobił w stanie wojennym zawrotną karierę. Wpinany w ubranie stanowił symbol oporu przeciwko komunistycznym władzom.
Źr. Wikipedia.PRON – Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego. Utworzona 20 lipca 1982 roku organizacja w skład której wchodzili przedstawiciele PZPR, SD, ZSL oraz innych organizacji społecznych. Była to organizacja fasadowa. Poprzez jej działalność władze chciały wykazać jak dużym cieszą się poparciem. Do PRON-u przyjmowane były całe instytucje i stowarzyszenia, co prowadziło absurdu, gdyż wielu ludzi nie wiedziało nawet że do niego należy . PRON zakończył działalność 8 listopada 1989 roku.
Radio Solidarność – Nielegalna stacja radiowa, nadająca na falach UKF. Pierwsza audycja nadana została w Warszawie 12 kwietnia 1282 r o godzinie 21 i trwała osiem i pół minuty. Twórcami radia byli między innymi Zofia i Zbigniew Romaszewscy, którzy ukrywali się od początku stanu wojennego.
Suka – popularna nazwa milicyjnej nyski.
Teatr podziemny – Jeden z elementów bujnie rozwijającej się okresie stanu wojennego kultury niezależnej. W kościołach i prywatnych mieszkaniach odbywały się dziesiątki przedstawień, wystawianych przez amatorów jak i znanych aktorów.
V - Od angielskiego słowa victory – zwycięstwo. Dwa palce ułożone w znak V stały się symbolem oporu społecznego i wiary w możliwość pokonania komuny. Generał Jaruzelski złośliwie twierdził, że żadne słowo w polskim języku nie zaczyna się na taką literę.
Wrona – popularna nazwa Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego. Był to organ pozakonstytucyjny, sprawujący najwyższą władzę w czasie stanu wojennego. Na jego czele stał gen. Wojciech Jaruzelski. Ta niezbyt szczęśliwie dla komunistów brzmiąca nazwa, była inspiracją dla wielu haseł i piosenek wymyślanych przez Polaków. Na przykład: „Orła WRONa nie pokona”, „WRONa skona” czy też „13 grudnia, roku pamiętnego wykluła się WRONa z jaja czerwonego".
Zima – „zima wasza wiosna nasza” – jedno z najbardziej znanych haseł pierwszego okresu stanu wojennego.
Piotr Dmitrowicz
