Futbol – wczoraj, dziś i jutro

Futbol jest dzisiaj najpopularniejszą dyscypliną sportową świata.

Futbol jest dzisiaj najpopularniejszą dyscypliną sportową świata. Gry z piłką towarzyszą ludziom od czasów prehistorycznych i chyba nigdy nie wyjdą z mody.

Zabawy w grupie z piłką znano już w starożytnych Indiach, Mezopotamii i Egipcie. Pierwsze piłki to były po prostu mniej lub bardziej okrągłe kamienie, zwierzęce pęcherze lub przedmioty zszywane z pasków skóry, wypychane włosiem, piórami czy płótnem.

W „Odysei” Homera zawarty jest opis gry w piłkę na dworze króla Alkinoosa: „Oni zaś wzięli w ręce piękną piłkę purpurową, którą zrobił im mistrz Polibos. Jeden, przeginając się w tył, rzucał ją aż pod chmury ciemne, drugi, skacząc w górę, chwytał ją zręcznie, zanim znów dotknął ziemi stopami” ( przekład J. Parandowskiego). W starożytnej Grecji i Rzymie gra w piłkę nie była jedynie domeną arystokracji, ale szybko stała się masową rozrywką dzieci i dorosłych. W łaźniach rzymskich były nawet wydzielone specjalne sale do gry. Grecy i Rzymianie traktowali wszystkie te zabawy czysto rekreacyjnie.

Inaczej niż mieszkańcy Ameryki Środkowej - Zapotekowie, Aztekowie i Majowie. Tam nie było miejsca na żarty. W specjalnych rytualnych grach zespołowych wykorzystywano ciężkie, mniej więcej trzykilogramowe, kauczukowe piłki. Jako, że piłka była symbolem Słońca, gracze nie mogli jej dotykać ani dłońmi ani stopami. Te kultowe rozgrywki miały gwarantować normalny bieg Słońca, Księżyca i gwiazd, a przez to zapewniać płodność hodowanym zwierzętom i urodzajność pól. Bogu gry w piłkę Xochipilli poświęcano wspaniałe stadiony, z których bodaj najwspanialszy zachował się w zespole sakralnym Chichén-Itzá na Jukatanie w Meksyku (z 1367 r.).

Coś na kształt piłki nożnej pojawiło się po raz pierwszy w Chinach w IV i III w. p.n.e. Grały i kobiety i mężczyźni. Także rzymscy żołnierze kopali piłkę w tłumnej, gwałtownej grze zwanej harpastum. Rzymianie rozpowszechnili tego rodzaju granie w Europie. Tak zrodził się w średniowiecznych Włoszech brutalny sport, rozgrywany między miastami z udziałem setek graczy, z bramkami ustawionymi kilkaset (!) metrów od siebie. Podobnie grywało się też w Anglii, ale było to na tyle niebezpieczne, że Edward II w 1314 r. zakazał tych brutalnych rozgrywek. Piłka nożna jednak przetrwała, tyle, że w łagodniejszej postaci.

Wiadomo, że na początku XIX w. angielska młodzież bardzo chętnie kopała piłkę na dziedzińcach szkolnych i trawnikach. W szkołach średnich zaczęto wprowadzać wewnętrzne regulaminy takiej gry. Zaczęły się powoli wyłaniać dwa typy gry w piłkę nożną: ostry (jak w szkołach w Rugby i w Marlborough) i drugi, łagodniejszy, nazywany wtedy dryblingiem (z Charterhouse, Harrow, Eton i Westminster). W dryblingu zdefiniowano brutalne uderzenie ciałem jako zakazany faul.

Gra w piłkę powędrowała wraz z absolwentami szkół średnich na angielskie uniwersytety. W 1839 r. absolwent z Rugby, Albert Pell założył klub piłkarski w Cambridge. Old-boye z Harrow założyli natomiast klub dryblingowy Forest Club. W 1863 r. podjęto w Londynie próbę ujednolicenia zasad, tworząc Stowarzyszenie Piłki Nożnej. Zwolennicy rugby zaleźli się wtedy w mniejszości i nastąpił rozłam. Założyli zatem własny związek. Drybling-game natomiast zaczęto odtąd nazywać Association Football (futbolem stowarzyszenia) albo w skrócie po prostu futbolem. W 1894 r. Nettie Honeyball założyła pierwszy brytyjski kobiecy klub piłkarski w Londynie.

W czasach, o których mowa, na początku XIX w. piłka futbolowa to był jajowaty świński pęcherz pokryty skórą. Powietrze wdmuchiwano do środka przez glinianą rurkę. Pierwsze gumowe pęcherze pojawiły się ok. 1870 r. Od tego czasu wprowadzono też wyraźne rozróżnienie kształtu okrągłej piłki futbolowej od owalnej piłki do rugby.

W 1900 r. piłka nożna zawitała na igrzyskach olimpijskich , a cztery lata później powstała Międzynarodowa Federacja Piłkarska (FIFA). Od 1930 r. regularnie co cztery lata rozgrywane są mistrzostwa świata. Były to mistrzostwa świata mężczyzn, a mistrzostwa świata kobiet są organizowane przez FIFA dopiero od 1991 r. Pierwszy olimpijski turniej piłki nożnej kobiet rozegrano na Igrzyskach w Atlancie w 1996 r.

Gol, źr. Wikipedia.

Pierwsze polskie męskie drużyny piłkarskie zaczęły powstawać na początku XX w. Polski Związek Piłki Nożnej (PZPN) narodził się w 1919 r. Pierwszym mistrzem Polski została Cracovia w 1921 r. We wrześniu tego samego roku utworzono w Poznaniu pierwszy polski kobiecy zespół piłkarski, jako jedną z sekcji Towarzystwa Sportowego „Unja” Poznań.

Teraźniejszość

Od XX w. zawody piłkarskie są niezmiennie ulubionym sportem widowiskowym, zwłaszcza w Ameryce Południowej i Europie. Amerykańscy naukowcy przeprowadzili nawet niedawno analizy, w których dowiedli tego, że jest ona najbardziej ekscytującym dla widzów sportem.

Eli Ben-Naim, Sidney Redner i Federico Vazquez z Los Alamos National Laboratory w stanie Nowy Meksyk badali, jako wskaźnik jakości dostarczanych przez różne dyscypliny sportowe emocji, częstość tego, jak często drużyna z pozoru słabsza wygrywa z faworytem spotkania. Badacze ci przeanalizowali wyniki ponad 300 tys. meczy z ostatniego stulecia z amerykańskich lig hokeja, koszykówki, futbolu i baseballu oraz z rozgrywek piłkarskich angielskiej ligi Premiership. Najbardziej nieprzewidywalny i zarazem ekscytujący okazał się właśnie futbol. Stąd taka liczba telewizyjnych transmisji.

Niestety z ich upowszechnieniem, frekwencja kibiców na meczach zaczęła spadać. Chociaż cały świat gorączkuje się mistrzostwami kontynentów i świata, coraz mniej amatorów kopie piłkę dla przyjemności. Taki problem mamy też w Polsce. Przydałby się u nas specjalny program wyłapywania i kształcenia młodych talentów piłkarskich.

Piłki nożnej nie omijają też poważne problemy takie jak korupcja, nielegalny doping czy agresja pseudokibiców.

Przyszłość

Świat współczesnego futbolu to bez wątpienia kraina nowych technologii. Na tym polu rywalizują liczni producenci i współpracujące z nimi laboratoria naukowe. Powstają nowe konstrukcje piłek (już nie ze skórzaną powłoką, ale syntetyczną o wciąż udoskonalanej powierzchni), specjalne buty (z kołkami ułatwiającymi przyspieszanie we wszystkich kierunkach oraz płytką podeszwową maksymalizującą przenoszenie energii ze stopy) czy „inteligentne”, chłodzące koszulki.

Dzieci grające w piłkę, źr. Wikipedia.

Co do zasad piłka nożna pozostaje jednak konserwatywna. FIFA nie pozwala na przykład, aby sędziowie w trakcie meczu korzystali z powtórek wideo. Od jakiegoś czasu pojawiają się pomysły wprowadzenia elektroniki do wykrywania autów i goli. Jedną z propozycji jest lekki chip zamocowany na piłce, który wysyła drogą radiową 2000 sygnałów na sekundę. Sygnał odbierają anteny wokół murawy lub na dachu stadionu, a specjalny program komputerowy tworzy na jego podstawie wirtualną mapę boiska, określając położenie piłki z dokładnością do ok. 1 cm. Jeśli przekroczy ona linię bramkową, informacja natychmiast trafia do sędziego, ponieważ jego osobisty czujnik na nadgarstku zaczyna drgać.

Inni proponują jeszcze bardziej rozbudowane wspomaganie sędziowania. Czujniki radiowe emitujące fale umieszczone byłyby wtedy na piłce, nagolennikach i butach piłkarzy. Sędzia miałby na przegubie maleńki monitor, gdzie zaraz po spornym incydencie miałby szansę obejrzeć wydarzenie z kilku ujęć kamery oraz przejrzeć dane z czujników, przesłane przez komputer.

Technology Centre firmy Castrol postanowiło stworzyć najdoskonalsze narzędzie do analizy meczu, oparte na technologii używanej dotąd w lotnictwie. Castrol Performance Index będzie używany przez UEFA podczas rozgrywek Euro 2008. Chodzi o cyfrowy zapis każdej sekundy gry i dotyku piłki. System wartościuje zachowania poszczególnych graczy na boisku i wylicza prawdopodobieństwo, że drużyna posiadająca piłkę w danym momencie zdobędzie bramkę.

Ponadto trenerzy coraz częściej przy analizowaniu planowanych transferów, korzystają z komputerowych baz danych gier, jak Football Manager czy Championship Manager, które liczbowo opisują umiejętności tysięcy piłkarz wszystkich kontynentów.

Dehumanizacja jednak piłce nożnej nie grozi. Na szczęście piłkarze są ludźmi, a nie robotami i żaden komputer nie jest w stanie przewidzieć w 100 proc. ich reakcji i tym samym przebiegu gry. Na tym zapewne polega magia futbolu.

Agnieszka Labisko

 

POSŁUCHAJ AUDYCJI: