Wyprawa w 20-lecie

Ścieranie się różnych tendencji, wielość nurtów, kierunków i ugrupowań sprawia, że sztuki okresu 20-lecia międzywojennego nie da się jednoznacznie zakwalifikować.

Ścieranie się różnych tendencji, wielość nurtów, kierunków i ugrupowań sprawia, że sztuki okresu 20-lecia międzywojennego nie da się jednoznacznie zakwalifikować, sprowadzić do wspólnego mianownika. By ułatwić odbiorcy kontakt ze spuścizną tego okresu narracja wystawy Wyprawa w dwudziestolecie, którą można oglądać w Muzeum Narodowym w Warszawie, została poprowadzona za pomocą kluczowych dla tego okresu motywów.

Wystawa w Muzeum Narodowym jest pierwszą tego typu wystawą w Polsce. Ma ona na celu przekrojową i syntetyczną prezentację polskiej sztuki międzywojnia. Do tej pory, wystawy dotyczące wspomnianego okresu, skupiały się zazwyczaj na jakimś jednym kierunku, nurcie czy grupie artystycznej.

Ja nie nazwałam tej wystawy np. historią sztuki 20-lecia, tylko wyprawą w ten czas, gdyż jest to zaproszenie do odbycia pewnej podróży artystycznej, którą widz może odbywać różnymi kluczami, w różny sposób. Może skupiać się tylko na wątkach, które go jakoś szczególnie interesują i które są też przez nas wybarane, jednocześnie w taki sposób żeby były najbardziej kompetentne i istotne, ale oczywiście jest też możliwość odbycia wędrówki innymi kluczami. Być może ta wystawa doprowadzi do jakichś odmiennych wizji dwudziestolecia w przyszłości - mówi kurator wystawy Katarzyna Nowakowska–Sito. (474,38 KB)

Stanisław Zalewski, "Martwa natura z lalką", 1930, Muzeum Okręgowe w Toruniu.

Wystawa składa się z 300 obiektów, które zostały wypożyczone z blisko 20 muzeów, a także od osób prywatnych. To, czym w szczególny sposób szczycą się organizatorzy to fakt, że niektóre z nich ujrzały światło dzienne po raz pierwszy. Nie zabraknie też tzw. perełek. Są nimi np. obrazy warszawskiego malarza Wacława Piotrowskiego. Pierwszy obraz zatytułowany Łobuzy przedstawiający robotników, a później sprzedany muzeum w latach 50-tych jako Odpoczynek robotników, pod zmienionym z powodów strategicznych tytułem jest świetnym malarsko dziełem, zupełnie niezwykłym, o takiej tematyce, która w dwudziestoleciu się w zasadzie bardzo rzadko pojawia. Jego obrazy sportowe są równie interesujące - posłuchaj. (1,02 MB)

Dominującą część wystawy stanowią obrazy i rzeźby. Ubogaceniem jest sztuka zdobnicza (szkło, ceramika czy kilimy), w której odbija się styl art deco oraz fotomontaże i plakaty, które w dużym stopniu dyktowały styl tego okresu. Jest też specjalny "przystanek" gdzie wyświetlane są filmy awangardowe. To są bardzo krótkie 4 filmy, dlatego widzowi nie zajmie dużo czasu obejrzenie ich - posłuchaj. (832,88 KB)

Mojżesz Kisling, Martwa natura, lata 20., Muzeum Narodowe w Warszawie.

Takie motywy jak peperowskie symbole nowoczesności jak miasto, maszyna, masa a także kluczowe dla tego okresu motywy: kryzys, sport, film, awangarda stanowią bazę dla wystawy. Składa się ona z 12 części i mieści się na dwóch poziomach.

Parter wystawy podporządkowany jest latom dwudziestym, w których entuzjazm z powodu odzyskania niepodległości był bardzo wyczuwalny. Stąd wielokrotnie w tytułach tej części wystawy pojawia się słowo „nowa” np. nowa generacja, nowa sztuka czy próba zdefiniowania nowoczesności. Obrazy zgromadzone w tej części zostały podzielona na kilka grup tematycznych m.in. Portret wielokrotny, gdzie różne wizerunki postaci uwypuklają różnorodność stylów jakie panowały w tym okresie. Część zatytułowana Wojna i rok 1920 skupia się na portretach legionowych, rzeźbach zwiastujących nadejście lepszych czasów czy też tak licznych przecież w tym okresie plakatach propagandowych. Nowa generacja obejmuje dziecięce portrety, a część Nowa sztuka  to sala, gdzie zaprezentowane zostały najważniejsze prace członków awangardy. Za najważniejszą salę uznać jednak należy tę, która widnieje pod nazwą Miasto, maszyna, masa – w obrębie tych kluczowych haseł staraliśmy się pokazać różne ugrupowania i tendencje - posłuchaj. (943,88 KB)

Jan Kurzątkowski, Krzesło Piórka, ok. 1913, Muzeum Narodowe w Warszawie.

Za najbardziej rozrywkową część uznać należy tę, która widnieje pod nazwą Dancing, kawiarnia, kino. Ekspozycję, którą tworzy również sztuka dekoracyjna doskonale ukazuje dialog, jaki zaistniał miedzy sztuką a kulturą masową.

Od obrazu Wojciecha Weissa Kryzys, zaczerpnięto tytuł kolejnej części ekspozycji. Ukazuje ona złożoność zjawiska, owocującego konfliktami w świecie sztuki, kryzysem roli artysty wobec pogłębiania się nędzy i kontrastów społecznych - posłuchaj. (1,3 MB)

Kolejny "przystanek" zatytułowany jest Sport - jest jednym z nowych tematów, który pojawia się w tym okresie. Godne uwagi jest to, że wiele tych prac stworzyły kobiety - posłuchaj. (1,43 MB)

Sala Wielki przemysł ukazuje Śląsk i Centralny Okrąg Przemysłowy w dwóch odmiennych artystycznie wizjach B. W. Linkego i R. Malczewskiego. Część zatytułowana Tradycja i martwa natura prezentuje prace dwóch antagonistów T. Pruszkowskiego i J. Pankiewicza.
Na "przystanku" Polski Paryż spotkamy się z rekonstrukcją pewnej kolonii artystycznej Polski w Paryżu w okresie międzywojennym. Ukazana jest w sposób dość różnorodny - posłuchaj. (1,41 MB)

Wystawę można oglądać do 30 marca 2008 w Muzeum Narodowym w Warszawie.

Magdalena Zaliwska