Kusiciel - PREMIERA ODWOŁANA

Teatr Studio im. Stanisława Ignacego Witkiewicza w Warszawie na swojej stronie internetowej opublikował informację, że zapowiedziana na 10 stycznia br. premiera „Kusiciela” wg powieści Hermanna Brocha w adaptacji i reżyserii Marka Fiedora zostaje odwołana. Nie odbędą się również przedstawienia zaplanowane na 13, 14, 15 oraz 17 i 18 stycznia. Zwrot biletów zakupionych na spektakle odbędzie się na zwykłych zasadach. Przyczyną odwołania premiery jest brak zgody agencji reprezentującej prawa autors

Marek Fiedor po raz kolejny postanowił zmierzyć się z tekstem, który naodnajdujew teatralnej przestrzeni. Sam Hermann Broch pisał „Kusiciela” przez kilka lat i właściwie nigdy go nie dokończył. Ostateczny kształt nadał utworowi Michael Lützeler . Reżyser zapowiada, że nie pozwolił sobie na ingerencję w ostateczną wersję tekstu, dlatego publiczność może spodziewać się wiernej realizacji tekstu austriackiego prozaika.

Hermann Broch uważany jest za jednego z najważniejszych obok Prousta, Joyce’a, Kafki i Musila, prozaika który przyczynił się do rozwoju i przemian prozy XX wieku. Jego dorobek pisarski w dużej części stanowi rozrachunek z Niemcami, a nie z Austro- Węgrami, jak ma to miejsce w twórczości innych Austriaków. W latach trzydziestych Broch określa Niemców jako lunatyków, w latach pięćdziesiątych pyta tychże w powieści „Niewinni” o ich odpowiedzialność. Z tym drugim tekstem Maciej Prus zmierzył się dziewięć lat temu, kiedy zaadaptował tekst na scenie Teatru im. Jana Kochanowskiego w Opolu. Spektakl został pozytywnie przyjęty przez publiczność. Czy podobne emocje wywoła realizacja „Kusiciela”? Trudno powiedzieć na kilka dni przed premierą, ale z pewnością adaptacja właśnie tego warstwowego tekstu austriackiego prozaika, nie była łatwa.   

Akcja powieści dzieje się w Austrii w latach 20- tych, w małej wiosce górskiej, do której pewnego dnia przybywa nieznany nikomu przybysz (Mariusz Ratti), który dzięki swojej niepojętej mocy pragnie opanować serca i umysły mieszkańców krainy. Cel jaki sobie stawia nie jest trudny do osiągnięcia, gdyż mieszkańcy są opanowani przez duchowy marazm. „Gdzie brak kultury, tam wkrada się pustka i nicość- pokazuje pisarz. Uciekając przed stanem „zawieszenia” masa ostatecznie ulega kusicielowi, chwyta się jego szaleństwa, który sztucznie ma przezwyciężyć rozpad wspólnoty. Mieszkańcy przedstawionej w utworze wioski, nie zastanawiają się nad sensownością działań, ale bezmyślnie się im oddają, tylko po to, by zagłuszyć martwa pustkę.

Historię można traktować jako przenośnię rodzących się w XX w. ideologii. Jedną z nich był nazizm, której ofiarą stał się Broch. „Każda próba manipulacji człowiekiem może być tutaj zauważana. Myślę, że cała ta powieść jest zdecydowanie czymś więcej. Ktoś, kto nie zna umieszczonych w powieści kontekstów historycznych i czyta go dzisiaj to wartość lektury nie jest mniejsza. Brocha można czytać zawsze, bo pokazuje on człowieka w sytuacji kryzysowej”- wyjaśnia Marek Fiedor.  

Powieść przez swą wielowarstwowość, dużą ilość postaci i wątków zmusiła reżysera do skupienia się na kilku, wybranych wątkach tekstu. Jak zapowiada reżyser, starał się skupić przede wszytkim na czymś, co można by nazwać pewnym kryzysem religijności katolickiej, która obowiązuje w austriackiej wsi. Drugi wątek na który szczególny akcent chciał położyć Marek Fiedor to konfrontacja dwóch życiowych postaw: opartej na rozumie i duchowym stylu życia.
Hermann Broch napisał „Kusiciela” na podstawie przeżyć z autopsji. Sam otarł się o śmierć po tym, jak został aresztowany przez gestapo. Przez pięć miesięcy 1938roku spędził w więzieniu w Bad Aussee. Dzięki pomocy Jamesa Joyce’a udało mu się wyjechać do Londynu.

Hermann Broch (1886-1951) – austriacki prozaik, poeta, dramaturg, filozof kultury. Pochodził z rodziny zamożnego żydowskiego fabrykanta..W latach 1925-1930 Broch studiował filozofię, matematykę i psychologię. Uczył się między innymi u Moritza Schlicka, Rudolfa Carnapa, Wilhelma Wirtingera oraz Hansa Hahna. Trzyczęściowa powieść Lunatycy (1931-1932) jest dziełem, dzięki któremu zyskał międzynarodowy rozgłos.Anschluss Austrii to początek represji, którym Broch musiał stawić czoła. Aresztowany przez Gestapo, okres od marca do lipca 1938 roku spędził w więzieniu w Bad Aussee. Po zwycięskim boju o wizę oraz dzięki pomocy Jamesa Joyce’a udało mu się wyjechać do Londynu. Lata 1942-1949 spędził w Princeton. Skończył tu swoją powieść Śmierć Wergilego, napisał także Mowę pożegnalną Hitlera. Ostatnie lata (1949-1951) życia spędził w New Haven, gdzie ożenił się z Anne Marie Meier-Graefe, tam też dowiedział się o nominacji do Nagrody Nobla. W New Haven skończył swoją ostatnią powieść Niewinni (1950).