Dzień św. Barbary

Chociaż życie i cnoty św. Barbary nie mają potwierdzenia w źródłach historycznych, to stały się tematem wielu legend.

Dzień św. Barbary - patronki budowniczych, architektów i murarzy, flisaków, a przede wszystkim górników.

Foto: Shutterstock

W dniu św. Barbary zwyczajowo odbywają się wyzwoliny na rębacza, wprowadzanie młodych do górniczego stanu, po dokonaniu przez nich zwyczajowego skoku przez skórę (łatę) i poczęstunku, najczęściej z piwa i śląskich krupnioków, fundowanych przez nowicjuszy.

Najbardziej znana przedstawia ją jako gorliwą czcicielkę Chrystusa, żyjącą w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, w państwie rzymskim, prawdopodobnie w Antiochii, srogo prześladowaną przez własnego ojca Diaskarosa. To on uwięził Barbarę w wieży, głodził ją i zmuszał do bałwochwalczych praktyk – do oddawania czci Boskiej wymalowanym na ścianach celi gwiazdom, słońcu i księżycowi.

Św. Barbarze udało się wprawdzie zbiec z więzienia (dzięki pomocy nawróconych na chrześcijańską wiarę i sprzyjających murarzy), a podczas ucieczki rozstąpiła się przed nią góra i dała jej chwilowe schronienie. Wkrótce jednak została pojmana i wzięta na męki, ale i to nie zachwiało jej heroicznej wiary. Według tej samej legendy, sam Chrystus pocieszał ją w cierpieniu i ocierał łzy, a aniołowie przynieśli z nieba kosztowną tkaninę, aby okryć jej nagość i rany po uciętych na torturach piersiach. Św. Barbara poniosła śmierć męczeńską przez ścięcie mieczem. Razem z nią, od nagłego uderzenia spadającego z nieba pioruna, zginął jej niegodziwy ojciec Diaskaros.

W Polsce św. Barbara czczona jest jako patronka budowniczych, architektów i murarzy, flisaków, a przede wszystkim górników węgla, rud żelaza, siarki, miedzi i soli oraz wszystkich ludzi ciężkiej i niebezpiecznej pracy – zagrożonej męczeńską śmiercią.

W czasach okupacji hitlerowskiej oraz w latach stanu wojennego, św. Barbarze – opiekunce wszystkich ludzi podziemia – polecała się konspiracja polska.

Na Pomorzu w wielu portach i przystaniach rybackich, morskich i śródlądowych znajdują się kapliczki i wizerunki św. Barbary.

Dzień 4 grudnia, jest tradycyjnym, wielkim świętem górniczym nazywanym Barbórką. Rozpoczyna się ono zawsze składkową mszą świętą w intencji górników i ich rodzin. Do kościołów wprowadza się górnicze sztandary, a sami górnicy występują w galowych mundurach z orderami, w czapkach przybranych piórami. Później odbywają się parady górniczych orkiestr; a wieczorem – koncerty, występy artystów, zabawy i bale.

W dniu św. Barbary zwyczajowo odbywają się wyzwoliny na rębacza, wprowadzanie młodych do górniczego stanu, po dokonaniu przez nich zwyczajowego skoku przez skórę (łatę) i poczęstunku, najczęściej z piwa i śląskich krupnioków, fundowanych przez nowicjuszy.

W czasach okupacji hitlerowskiej oraz w latach stanu wojennego, św. Barbarze – opiekunce wszystkich ludzi podziemia – polecała się konspiracja polska.

Św. Barbara jest również opiekunką rodzin i patronką dobrej śmierci. Ma w swojej pieczy panny na wydaniu i ich narzeczonych, którzy niegdyś zwracali się do niej z prośbą o odroczenie służby wojskowej (proś Boga dziewczyno i świętej Barbary, ażeby twój chłopiec nie stanął do miary – tzn. przed komisją poborową). Broniła także ludzi od chorób i wielkich epidemii, zwłaszcza od czarnej zarazy – czyli ospy, a także od burzy i uderzenia pioruna.

***

Tekst pochodzi z książki "Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne" dr Barbary Ogrodowskiej, wyd. Muza, Warszawa 2010.

Opracowała: Hanna Szczęśniak

Więcej tekstów dotyczących ludowej obrzędowości dawniej i dziś w dziale świętujemy.