20 stycznia 2005 roku zmarł Jan Nowak-Jeziorański, legendarny kurier z Warszawy. Pisarz i polityk, wieloletni dyrektor rozgłośni polskiej Radia Wolna Europa.
Jan Nowak-Jeziorański, a właściwie Zdzisław Antoni Jeziorański, urodził się 2 października 1914 roku w Berlinie. W 1936 roku ukończył studia ekonomiczne, a rok później - Wołyńską Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii imienia Marcina Kątskiego. W 1939 roku jako żołnierz 2. Dywizjonu Artylerii Konnej imienia Józefa Sowińskiego został wzięty do niewoli przez Niemców.
Po ucieczce działał w podziemiu, od 1941 roku należał do Związku Walki Zbrojnej, który rok później został przemianowany na Armię Krajową. Działał w zakonspirowanej komórce rozprowadzającej materiały propagandowe, a także pracował w administracji niemieckiej, aby uzyskać dokumenty okupanta pomocne polskim organizacjom konspiracyjnym.
W 1940 roku zadebiutował jako publicysta polityczny, drukując esej o Konstytucji 3 maja w podziemnym wydawnictwie "Znak". W 1943 roku zgłosił się jako ochotnik do pełnienia funkcji kuriera AK, kontaktującego się z władzami polskimi poza krajem. W tym samym roku jako emisariusz wyjechał do rządu RP w Londynie. To właśnie na potrzeby tej misji przybrał pseudonim "Jan Nowak". Po odbyciu rozmów z przedstawicielami rządu polskiego i władz angielskich, w tym z premierem Winstonem Churchillem, dotarł do Warszawy jako ostatni emisariusz przed wybuchem powstania warszawskiego.
Po wojnie został redaktorem polskiej sekcji BBC w Londynie, a następnie przez 25 lat kierował sekcją polską Radia Wolna Europa w Monachium. Jako były konsultant Państwowej Rady Bezpieczeństwa USA za prezydentury Cartera i Reagana, był cenionym publicystą oraz ekspertem od spraw międzynarodowych.
Posłuchaj archiwalnych nagrań Jana Nowaka-Jeziorańskiego w serwisie - RADIA WOLNOŚCI >>>
Dzięki swojej pozycji w Stanach Zjednoczonych odegrał istotną rolę w przyjęciu Polski do NATO. W latach 90. był związany z Polskim Radiem, na którego antenie prowadził cykl felietonów "Polska z oddali". W 2002 roku otrzymał nagrodę Polskiego Radia - Diamentowy Mikrofon. Jan Nowak-Jeziorański był też pisarzem. Do najbardziej znanych jego książek należą: "Kurier z Warszawy", "Wojna w eterze", "Rozmowy o Polsce" i "Polska wczoraj, dziś i jutro".
W 1994 roku otrzymał najwyższe polskie odznaczenie - Order Orła Białego. Dwa lata później został uhonorowany najwyższym cywilnym odznaczeniem Stanów Zjednoczonych - Medalem Wolności. Za zasługi w czasie wojny został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari oraz Krzyżem Walecznych.
W 2002 roku Jan Nowak-Jeziorański, po ponad pół wieku emigracji, wrócił na stałe do Polski. Zaangażował się w działalność na rzecz wejścia Polski do Unii Europejskiej. Współpracował z instytucjami naukowymi i opiniotwórczymi szerzącymi idee współpracy europejskiej - z Polską Fundacją imienia Roberta Schumana i Instytutem Studiów Strategicznych. Zmarł 20 stycznia 2005 roku. Został pochowany na warszawskich Powązkach.
pd/mk
