Właścicielem Zakładu Witrażów S.G. Żeleński był Stanisław Gabriel Żeleński – brat Tadeusza Boya-Żeleńskiego i syn kompozytora Władysława Żeleńskiego. Po jego śmierci w 1914 roku zakładem kierowała wdowa Iza Żeleńska z Madejskich.
06:58 Poranek Dwójki witraże 2025_01_20-07-17-06.mp3 Wystawa "Światłem malowanie. Witraże i mozaiki z Krakowskiego Zakładu Witrażów S.G. Żeleński 1902-1952" w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej (Poranek Dwójki)
"Światłem malowanie" - unikatowa wystawa
Wystawa jest unikatowa, między innymi dlatego, że jest jedną z pierwszych warszawskich ekspozycji witraży na przestrzeni ostatniej dekady. - Witraż jest takim rodzajem sztuki, który szczególnie kojarzy się ze sztuką końca wieku. To był moment jego rozkwitu, chyba wszystkim znane są nazwiska Tiffany’ego. Dlatego pokazanie witraży na wystawie dla każdego historyka epoki będzie ważnym wydarzeniem - podkreślił dyrektor Muzeum Archidiecezji Warszawskiej Piotr Kopszak.
Czytaj też:
Cała wystawa to około 120 obiektów: szkiców projektów, kartonów witrażowych, a także samych witraży, których jest ponad 20. - To, co wydaje mi się szczególnie ważne, to to, że pokazujemy właściwie wszystkie etapy tworzenia witrażu. Od rysunków koncepcyjnych, najbardziej ogólnych, poprzez szkice przygotowawcze, aż do kartonów wykonywanych w skali 1:1, które były później używane w warsztatach do tworzenia witraży. Tworząc wystawę, obawiałem się nadmiaru tej dokumentacji technicznej, ale to właśnie jest szczególny przypadek, gdy prace pomocnicze są równie atrakcyjne, co skończone dzieło sztuki - dodał.
Witraże - kruche dziedzictwo
Witraże swoją tradycją sięgają jeszcze średniowiecza i od początku były kojarzone jako sztuka sakralna. - Witraż był elementem niezbędnym do budowania wnętrza kościoła, budowania nastroju w kościele. Przypisywano mu bardzo ważne znaczenie symboliczne. Promień światła przyrównywano do Chrystusa, a szkło do łona Maryi - wyjaśniła Danuta Czapczyńska-Kleszczyńska. - Twierdzono, że tak jak światło, przenikając przez szkło, wychodzi zabarwione kolorem szkła, tak samo Duch Święty przez Maryję przyjmuje postać człowieka.
Z biegiem czasu witraże straciły swoje symboliczne znaczenie, aż w końcu ta niezwykła dziedzina zyskała popularność również w sztuce użytkowej. - Nastąpiło odrodzenie witraży, poszukiwanie starych receptur, sięganie do odnalezionego podręcznika mnicha Teofila. I to poszukiwanie piękna w każdym przedmiocie to jest pojawienie się witraży we wnętrzach świeckich. Mamy zupełnie inne znaczenie, natomiast w świątyniach zawsze chodzi o pewną mistykę, i to jest niesłychanie ważne - zwróciła uwagę kuratorka wystawy.
Wystawę "Światłem Malowanie. Witraże i mozaiki z Krakowskiego Zakładu Witrażów S.G. Żeleński (1902–1952)" można oglądać w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej do 13 kwietnia.
***
Przygotowanie: Małgorzata Wosiek
Data emisji: 20.01.2025
Godzina emisji: 7.15
Materiał wyemitowano w audycji "Poranek Dwójki".
am/kor
