Inicjatywa renowacji synagogi jest unikalnym przedsięwzięciem, bo zaangażowane są w nie przede wszystkim osoby prywatne. "To wyjątkowy, unikalny projekt, podjęty przez grupę osób, zapaleńców, którym nie był obojętny widok niszczejącej synagogi" – przyznaje prezydent Płocka Andrzej Nowakowski.
Koszt całej inwestycji wyniesie ponad 9 mln zł, z czego 7,7 mln zł pokryte zostanie ze środków Unii Europejskiej. 1,5 mln zł. Ma zamiar zebrać Stowarzyszenie Synagoga Płocka, które jest inicjatorem przedsięwzięcia.
Projekt adaptacji zakłada odtworzenie wyglądu synagogi z lat 60. XIX wieku. Zabezpieczona zostanie konstrukcja budynku, fundamenty będą wzmocnione, a dach wymieniony.
Za pomocą wizualizacji multimedialnych przedstawiona będzie historia osadnictwa Żydów na Mazowszu, a także obrzędy religijne judaizmu, obyczaje, muzyka i kuchnia żydowska. Ciekawostką jest, że ekranami staną się m.in. okna synagogi. Odrębna ekspozycja poświęcona będzie Holokaustowi. Wnętrza będą przystosowane do organizowania zajęć edukacyjnych, a także koncertów.
Płocka synagoga, zwana również Małą Synagogą, dla odróżnienia od Wielkiej Synagogi, rozebranej w 1951 roku na polecenie władz komunistycznych, to murowany budynek, w stylu klasycystycznym. Jest jedną z nielicznych bożnic zachowanych na Mazowszu i jedyną na terenie regionu płockiego. Jej budowę rozpoczęto w 1810 roku, jednak prace zostały przerwane z powodu konfliktu z biskupem Adamem Michałem Prażmowskim, który uważał, że znajduje się zbyt blisko bazyliki katedralnej Najświętszej Marii Panny. Synagogę ukończono i oddano do użytku na początku lat 20. XIX w. W bocznych pomieszczeniach synagogi mieściły się: szkoła religijna, siedziba gminy żydowskiej oraz, przez pewien czas, gminne mieszkanie rabina.
W czasie II wojny światowej w synagodze mieściła się siedziba Judenratu, czyli Rady Żydowskiej, administrującej tamtejszym gettem. W 1949 r. społeczność żydowska uruchomiła w budynku spółdzielnię dziewiarską. W 1959 r. przeszedł on na własność Skarbu Państwa i został wpisany do rejestru zabytków.
W 1991 r. ówczesny wojewoda płocki przekazał nieruchomość miastu. W 1997 r. synagogę odzyskała gmina żydowska z siedzibą w Łodzi, która rok później na mocy ugody z Urzędem Miasta Płocka zrzekła się za symboliczną opłatą praw do nieruchomości. W styczniu 2004 r. płoccy radni większością głosów podjęli uchwałę o wystawieniu na sprzedaż synagogi. Później wycofali się z tego pomysłu, rozważając możliwość dzierżawy. Dla ratowania bożnicy zawiązało się Stowarzyszenie Synagoga Płocka, skupiające ludzi kultury i przedsiębiorców, które ostatecznie przejęło od miasta budynek.
Przed II wojną światową na terenie Mazowsza mieszkało około 600 tys. Żydów. W samym Płocku ludność pochodzenia żydowskiego stanowiła 9 tys. osób, blisko jedną trzecią wszystkich mieszkańców miasta. Holocaust przeżyła nieliczna grupa.
PAP/mf
