Historia

Zbigniew Oleśnicki. Szara eminencja średniowiecznej Polski

Ostatnia aktualizacja: 01.04.2024 05:40
– Był to jeden z nielicznych polityków, którzy mieli koncepcję generalną, polegającą na stworzeniu z Polski wielkiego państwa – mówił historyk, prof. Henryk Samsonowicz.
Zbigniew Oleśnicki w wizji Jana Matejki
Zbigniew Oleśnicki w wizji Jana MatejkiFoto: Wikipedia/domena publiczna

1 kwietnia 1455 roku zmarł Zbigniew Oleśnicki, pierwszy kardynał polskiej narodowości, zaufany doradca pierwszych Jagiellonów.

Kariera od Grunwaldu

Młody Zbigniew z Oleśnicy wkroczył do polskiej polityki, biorąc udział w najbardziej spektakularnym wydarzeniu swoich czasów - bitwie pod Grunwaldem. Tam, nie będąc jeszcze pasowanym na rycerza, przydzielony został do chorągwi przybocznej króla Władysława Jagiełły. Według kroniki Jana Długosza Oleśnicki miał w trakcie bitwy uratować króla przed jednym z niemieckich rycerzy.

Ten fakt zaważył na jego dalszej karierze. Oleśnicki nie mógł już zostać pasowany na rycerza (uznano, że zamordował Niemca, miast pokonać go zgodnie z kodeksem rycerskim), wybrał więc stan duchowny. Szybko awansował w hierarchii, korzystając z wdzięczności króla. Już w 1423 roku został biskupem krakowskim. Od tego czasu zaczął mieć decydujący wpływ na politykę pierwszych Jagiellonów.

Faktyczny władca Polski

Po śmierci Jagiełły w 1434 roku, jako regent sprawował faktyczną władzę w imieniu małoletniego Władysława Warneńczyka. Rosnące wpływy Oleśnickiego wzbudziły sprzeciw polskich możnowładców. Zawiązali oni konfederację, która propagowała husytyzm i osadzenie na tronie czeskim brata Władysława, Kazimierza Jagiellończyka. Oleśnickiemu szybko udało się pokonać bunt, na czele którego stanął Spytko Melsztyński.

Marzenia o Wielkiej Polsce

Ze względu na panujący w Czechach husytyzm, Oleśnicki sprzeciwiał się koncepcji osadzenia na tronie w Pradze Jagiełły, a później jego syna, królewicza Kazimierza. - Sądził, że przedstawiciele  Jagiellonów będą mogli zasiąść tronie czeskim dopiero po wytrzebieniu "obrzydliwej" herezji husyckiej - przekonywał prof. Henryk Samsonowicz w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie".

Głównym teatrem działań Oleśnickiego była polityka zagraniczna monarchii Jagiellonów w stosunku do południowych sąsiadów. Biskup doprowadził do obsadzenia na tronie węgierskim Władysława Warneńczyka. Największe zagrożenie upatrywał w Turkach, którzy właśnie zaczynali podbój Europy.

W polityce wewnętrznej państwa był zwolennikiem budowy polskiego mocarstwa. - Był za tym, żeby Litwę, wraz z Rusią, do Polski inkorporować - mówił prof. Tadeusz Rosłanowski, gość audycji.


Posłuchaj
19:11 zbigniew oleśnicki.mp3 Spór o sylwetkę Zbigniewa Oleśnickiego w audycji Andrzeja Sowy z cyklu „Na historycznej wokandzie” prowadzą prof. Tadeusz Rosłanowski i prof. Henryk Samsonowicz. (PR, 7.05.1994)

 

Konflikt z królem

Taka postawa poróżniła go z Kazimierzem Jagiellończykiem - Wielkim Księciem Litewskim, bratem poległego w 1444 roku w wojnie z Turkami, Władysława. Żeby osłabić Oleśnickiego, pretendent do tronu zwlekał trzy lata, nim objął władzę w Krakowie. Stronnictwo kardynała (kapelusz kardynalski Oleśnicki przywdział w 1449 roku), skupiające polskich możnowładców, nadal było jednak silne i król był zmuszony oprzeć swoją władzę na drobnej szlachcie.

- Przy całym wizjonerstwie Oleśnicki jest współwinny, że w Królestwie Polskim i Wielkim Księstwie Litewskim nie zwyciężyła władza dynastyczna, ta, która na zachodzie doprowadziła do powstania wielkich państw narodowych, ale zmusił tak mocnego króla jak Kazimierz Jagiellończyk do związania się ze szlachtą i tego wszystkiego, co po krótkim epizodzie "złotego wieku" skończyło się anarchią szlachecką – przekonywał prof. Rosłanowski.

A jakie zdanie miał w tej sprawie drugi gość programu, prof. Henryk Samsonowicz? Posłuchaj audycji z cyklu "Na historycznej wokandzie".

bm

Czytaj także

Śledztwo w sprawie biskupa Stanisława

Ostatnia aktualizacja: 13.04.2014 10:00
- Wiele wskazuje na to, że biskup Stanisław wiódł ciekawsze życie po śmierci, jako legenda, niż przedtem - mówił w "Klubie Ludzie Ciekawych Wszystkiego" profesor Janusz Tazbir.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Ulrich von Jungingen. Mistrz krzyżacki, który zginął pod Grunwaldem

Ostatnia aktualizacja: 26.06.2024 05:35
Podobno umierający Konrad von Jungingen miał ostrzegać przed wyborem na wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego swojego brata Ulricha. Nazwał go głupcem. Krzyżacy jednak nie posłuchali jego rady.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bitwa pod Grunwaldem - największe zwycięstwo polskiego średniowiecza

Ostatnia aktualizacja: 23.09.2014 06:00
"Wino spływało na trupy poległych, których na miejscu obozu było wiele i widziano, jak zmieszane z krwią zabitych ludzi i koni płynęło czerwonym strumieniem aż na łąki wsi Stębarka" - pisał o zwycięstwie Jan Długosz.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Sermone scripti" - średniowieczny świat w kazaniach

Ostatnia aktualizacja: 02.12.2014 17:00
- Ten manuskrypt jest ważnym źródłem wiedzy o inspiracjach intelektualnych w średniowiecznej Polsce - mówił w Dwójce dyrektor Biblioteki Narodowej Tomasz Makowski.
rozwiń zwiń