Klemens Szaniawski - filozof "Solidarności"

- Do dziś jest to dla mnie coś paradoksalnego i niezrozumiałego, że ja się w tym wszystkim znalazłem na taką aż skalę - mówił prof. Szaniawski na antenie Polskiego Radia o swojej działalności w opozycji demokratycznej.

Warszawa, 1981-09. Filozof profesor Klemens Szaniawski podczas konferencji prasowej dotyczącej Listu 35 intelektualistów do partii, rządu, społeczeństwa i Solidarności, w siedzibie Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich przy ul. Foksal.

Foto: PAP/Grzegorz Rogiński

99 lat temu, 3 marca 1925 roku, urodził się prof. Klemens Szaniawski, jedna z czołowych postaci polskiej sceny filozoficznej XX w., moralny autorytet polskiego środowiska naukowego, reprezentant strony solidarnościowej podczas inauguracji obrad "Okrągłego Stołu".

W trakcie wojny Szaniawski brał udział w tajnych kompletach z filozofii i matematyki na podziemnym Uniwersytecie Warszawskim. W 1944 jako żołnierz AK walczył w Powstaniu Warszawskim, w następstwie zrywu został uwięziony w obozach w Auschwitz i Mauthausen.

POWSTANIE WARSZAWSKIE – ZOBACZ SERWIS SPECJALNY POLSKIEGO RADIA >>>>

Po wojnie powrócił do kraju. W 1947 roku został asystentem prof. Marii Ossowskiej w Katedrze Nauki o Moralności Uniwersytetu Łódzkiego. - To od czego zacząłem, a co zostało przerwane dość brutalnie okolicznościami zewnętrznymi w roku 1952, kiedy prof. Marię Ossowską, której asystentem wówczas byłem, pozbawiono katedry - mówił o swoich zainteresowaniach zagadnieniami etyki w audycji Elizy Bojarskiej.

Posłuchaj

21:54 klemens szaniawsk-_bojarska.mp3 Audycja Elizy Bojarskiej z cyklu "Radiowe portrety Polaków" poświęcona prof. Klemensowi Szaniawskiemu (29.11.1981)

 

Marzec '68 - przebudzenie do działania politycznego

To zmusiło Szaniawskiego do przeniesienia się na Uniwersytet Warszawski, gdzie pracował w Katedrze Logiki. Od 1956 był bywalcem spotkań Klubu Krzywego Koła. W latach 1957-58 przebywał na stypendium na Uniwersytecie Cambridge. W 1967 został dziekanem Wydziału Socjologii i Filozofii UW. Jako przewodniczący rektorskiej komisji opowiadał się za przywróceniem na uczelnię studentów relegowanych w związku z wydarzeniami Marca 1968.

MARZEC 1968 – SERWIS SPECJALNY POLSKIEGO RADIA >>>>>

- 1968 rok to na terenie uniwersytetów była próba bardzo mocna, przyszedł wtedy moment, kiedy od polityki po prostu nie można było uciec - wspominał prof. Szaniawskiego socjolog prof. Jerzy Szacki w audycji Elżbiety Kollat z 1990 roku. - To w przypadku prof. Szaniawskiego było niewątpliwe przebudzenie do życia politycznego, ale nie było to w jego przypadku przejście całkowicie niezwiązane z tym, co robił jako uczony. Był to człowiek przywiązujący ogromną wagę do tego, iżby myśleć porządnie, iżby nie kierować się dzikimi emocjami.

Posłuchaj

29:57 klemens szaniawski - Elżbieta Kollat.mp3 Audycja wspomnieniowa Elżbiety Kollat o prof. Klemensie Szaniawskim, zawiera archiwalne wypowiedzi filozofa oraz wspomnienia profesorów Andrzeja Stelmachowskiego i Jerzego Szackiego (29.03.1990)

 

Pełnił wiele funkcji na uniwersytecie i w środowisku naukowym. - Ja się zajmowałem bardzo różnymi rzeczami i, co gorsza, zamierzam trwać w tym błędzie - mówił pół żartem, pół serio filozof na antenie Polskiego Radia.

Był członkiem nieformalnego sekretariatu Konwersatorium "Doświadczenie i Przyszłość". W sierpniu 1980 był jednym z sygnotariuszy Apelu 64 intelektualistów popierających postulaty strajkujących.

SIERPIEŃ '80 - SERWIS SPECJALNY POLSKIEGO RADIA >>>>

-Ja nawet się zastanawiałem, czy te inne formy mojej działalności, czy one nie mają charakteru kompensacyjnego w stosunku do tego pragnienia, by się jakoś przydać społecznie bardziej, które to pragnienie było zaspokajane dotychczas tylko przez dydaktykę uniwersytecką (…) wobec tego tak chętnie wszedłem w to środowisko.

Przerwany kongres wielkich nadziei

Był współorganizatorem Niezależnego Kongresu Kultury Polskiej, który był manifestem suwerenności środowisk twórczych i naukowych wobec Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.

- Ja jestem optymistą - mówił filozof na zakończenie rozmowy nagranej przez Kongresem z Magdaleną Bajer. - Mnie  się wydaje, że nasze społeczeństwo przeszło ogromną ewolucję ku dojrzałości, ku przygotowaniu do odbioru takich wytworów kultury, które do niedawna, zdawać by się mogło,  miały charakter zdecydowanie elitarny. To się zdemokratyzowało i jestem pełen nadziei, jeśli chodzi o recepcję nawet tych trudniejszych dzieł, byleby one tylko były - dodał.

Posłuchaj

19:06 Przed Kongresem Kultury Polskiej.mp3 Przed Kongresem Kultury Polskiej - aud. Magdaleny Bajer z udziałem prof. Klemensa Szaniawskiego, prof. Aleksandra Gieysztora i Andrzeja Wajdy (10.12.1981)

 

Niestety, mylił się: Kongres został przerwany przez wprowadzenie stanu wojennego.

SERWIS SPECJALNY - STAN WOJENNY >>>

Przez jeden dzień był internowany, zwolniono go po interwencji episkopatu. W 1984 został wybrany na rektora Uniwersytetu Warszawskiego, jednak tej nominacji nie zaakceptowały władze. Od 1988 był w Komitecie Obywatelskim przy Przewodniczącym "Solidarności" Lechu Wałęsie, pełniąc funkcję przewodniczącego Komisji Stowarzyszeń i Organizacji Społecznych. Brał udział w otwarciu rozmów "Okrągłego stołu", utrzymywał korespondencję telefoniczną z Radiem Wolna Europa -> MATERIAŁY RADIA WOLNA EUROPA ZWIĄZANE Z POSTACIĄ PROF. KLEMENSA SZANIAWSKIEGO.

W samych obradach nie brał udziału - wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Zmarł po powrocie do kraju, 5 marca 1990 roku.

Posłuchaj wspomnień prof. Klemensa Szaniawskiego.

bm