113 lata temu, 29 września 1911 roku, urodził się Stanisław Jankowski "Agaton", architekt, urbanista, cichociemny, oficer AK, w Powstaniu Warszawskim dowódca plutonu "Agaton". Po wojnie pracownik Biura Odbudowy Stolicy, współautor planu generalnego zagospodarowania przestrzennego Warszawy, m.in. Trasy W-Z i MDM.
Cichociemny
Jankowski urodził się 30 września 1911 roku. W 1929 roku rozpoczął studia na Uniwersytecie Warszawskim, a potem na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Naukę przerwała wojna. Skierowany do Wilna został internowany po przekroczeniu granicy. Z obozu uciekł do Francji, gdzie wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych. Potem został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Na miejscu przeszedł szkolenie na cichociemnego.
Cichociemni-zobacz serwis specjalny
Nad okupowaną Polskę został zrzucony w nocy z 3 na 4 marca 1942. – Jest to olbrzymie przeżycie – wspominał pierwszy skok spadochronowy "Agaton". – Człowiek sobie wyobraża setki razy, jak to będzie, jak ja pierwszy raz skoczę i co to będzie, jak będę już nad Polską? Wtedy sobie uświadomiłem, jak tu jest prześlicznie – była pełnia księżyca, wielka polana pięknego, białego śniegu i te pięć spadochronów.
18:17 Stanisław Jankowski_Agaton.mp3 O swoich wojennych losach mówi Stanisław Jankowski ps. Agaton, audycja Krystyny Mar z cyklu "Portrety Polaków". (Archiwum PR)
Rok 1944 w Warszawie
Po wybuchu Powstania Warszawskiego został dowódcą plutonu "Agaton" w batalionie "Pięść".
Powstanie Warszawskie - zobacz serwis specjalny
– Przez dwa i pół roku mojej działalności konspiracyjnej, od momentu skoku, aż do momentu kiedy poszedłem na zbiórkę przed powstaniem, nie miałem nigdy autentycznych dokumentów – wspominał konspirację "Agaton". – Siedmiokrotnie zmieniałem miejsce zamieszkania. Jedyny prawdziwy dokument, który w tym czasie miałem, to była legitymacja powstańcza.
W nocy z 13 na 14 sierpnia 1944 wraz z patrolem przedarł się ze Starówki na Żoliborz z rozkazami dla płk. Mieczysława Niedzielskiego "Żywiciela", po czym następnej nocy do oddziałów Grupy "Kampinos" w Puszczy Kampinoskiej. Po upadku powstania dostał się do niewoli razem z gen. Tadeuszem Borem-Komorowskim, gdzie został jego adiunktem.
Architekt zniszczonej Warszawy
Po wyjściu na wolność ukończył roczne studium urbanistyczne w Wielkiej Brytanii w Liverpoolu. W 1946 roku wrócił do Polski i zgłosił się do odbudowy stolicy. Był współautorem m.in. Trasy W-Z, MDM oraz wielu planów zagospodarowania przestrzennego Warszawy. Jako architekt pracował również za granicą.
Uhonorowany najważniejszymi odznaczeniami: Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari, dwukrotnie Krzyżem Walecznych, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Krzyżem Armii Krajowej. Zmarł w wieku 91 lat.
2 sierpnia 2020 roku, w 76. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego w Warszawie odsłonięto pomnik Stanisława Jankowskiego "Agatona", legendarnego cichociemnego.
mb
