Tajna Armia Polska. Konspiracyjna organizacja Pileckiego

85 lat temu powstała Tajna Armia Polska. Komendantem tej konspiracyjnej organizacji został Jan Włodarkiewicz, późniejszy dowódca "Wachlarza" - grupy dywersyjnej Armii Krajowej. Funkcję inspektora organizacyjnego pełnił Witold Pilecki, późniejszy ochotnik do Auschwitz, jeden z największych bohaterów II wojny światowej. Dzień później uroczystą przysięgę w Kościele Garnizonowym przy ul. Długiej w Warszawie odebrał od nich ks. Jan Zieja.

Witold Pilecki

Foto: Polskie Radio

TAP był jedną z ponad setki organizacji konspiracyjnych, które zawiązały się po klęsce wojny obronnej 1939 roku. 

To, że członkowie organizacji swoją działalność rozpoczęli w kościele jest dobitnym znakiem tego, jaki charakter miała TAP. Organizacja była dziełem oficerów, którzy odwoływali się do wiary chrześcijańskiej i idei narodowych. Nie miała jednak charakteru skrajnego - w jej założeniach ideowych brak było haseł szowinistycznych. TAP uznawała zwierzchnictwo Polskiego Rządu na Uchodźstwie, ale nie uznawała gen. Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza za jego reprezentanta - uznawano go za człowieka skompromitowanej sanacji. 

Witold Pilecki z mjr. Janem Włodarkiewiczem ps. Drawicz, komendantem Tajnej Armii Polskiej. Miejsce nieznane, rok 1939 lub 1940/ źr. IPN

Organizacja swoim zasięgiem obejmowała Warszawę, Siedlce, Lublin, Radom, Łódź, Konin, Inowrocław, Włocławek i Kraków. Żołnierze organizacji zajmowali się sabotażem, TAP organizowała także przerzut ludzi za granicę i tzw. legalizację, czyli wytwarzanie fałszywych dokumentów. Jednak głównym zajęciem żołnierz Tajnej Armii Polskiej był wywiad informacyjny: członkowie TAP obserwowali ruchy wojsk nieprzyjaciela, sporządzali raporty na temat aresztowań i kolaboracji z Niemcami.

Kliknij w obrazek i poznaj szlak życia Witolda Pileckiego:

Duże zasługi w organizowaniu tych działań miał Stanisław Dangel, który w grudniu 1939 roku stanął na czele wywiadu TAP. To także on zostanie wyznaczony przez Włodarkiewicza na przewodniczącego komitetu, który miał stworzyć deklarację ideową politycznej nadbudowy TAP. Organizację nazwano "Znak", taki też tytuł otrzymało czasopismo wydawane przez środowisko Tajnej Armii. 

Tajna Armia Polska związana była z Centralnym Komitetem Organizacji Niepodległościowych, który cieszył się uznaniem ze strony Naczelnego Wodza i premiera gen. Władysława Sikorskiego. W kwietniu 1940 roku organizacje, które wchodziły w skład CKON przekształciły się w Komitet Porozumiewawczy Organizacji Niepodległościowych, która przekształciła się w końcu w Konfederację Narodu. Na podstawie tego porozumienia wyodrębniono wojskowy pion organizacji - Konfederację Zbrojną z Janem Włodarkiewiczem na czele, której TAP była najbardziej znaczącą częścią. Miało to miejsce w październiku 1940 roku. 

Jan Włodarkiewicz - pierwszy komendant "Wachlarza"

Miesiąc wcześniej zaniepokojony aresztowaniami wśród członków TAP i wieściami, które napływały z okolic Oświęcimia rtm. Witold Pilecki podjął decyzję, że da się zamknąć w KL Auschwitz. 19 września 1940 roku został pojmany w łapance na Żoliborzu. 

Pozostając w strukturach Konfederacji Narodu, Jan Włodarkiewicz podjął decyzję o rozpoczęciu współpracy z Związkiem Walki Zbrojnej (na przeszkodzie nie stał już Michał Tokarzewski-Karszawicz, jego miejsce zajął Stefan Rowecki "Grot"). Apel Rządu na Uchodźstwie o skonsolidowanie organizacji podziemnych spowodował, że we wrześniu 1941 roku doszło do scalenia Konfederacji Zbrojnej ze Związkiem Walki Zbrojnej, wielu z jej członków przeszło do wydzielonej w ZWZ organizacji dywersyjnej "Wachlarz", pozostając tym samym pod komendą jej dowódcy Jana Włodarkiewicza. 

Bartłomiej Makowski

Korzystałem z książki Kazimierza Malinowskiego "Tajna Armia Polska. Znak. Konfederacja Zbrojna. Zarys genezy, organizacji i działalności", Warszawa 1986.