Historia

Koniec Układu Warszawskiego

Ostatnia aktualizacja: 01.07.2024 05:38
1 lipca 1991 roku prezydenci Czechosłowacji, Polski, Bułgarii i Rumunii, wiceprezydent ZSRR oraz premier Węgier w Pradze podpisali protokół o uznaniu Układu Warszawskiego za nieistniejący.
Jedno z ostatnich wspólnych zdjęć szefów partii w państwach należących do Układu Warszawskiego
Jedno z ostatnich wspólnych zdjęć szefów partii w państwach należących do Układu WarszawskiegoFoto: PAP/Tadeusz Zagoździński

Likwidacja Układu Warszawskiego wynikała ze zmian ustrojowych w krajach Europy Wschodniej. Na szczycie w Bukareszcie w 1989 zdecydowano o odejściu od doktryny Breżniewa. Po przemianach w latach 1989-1990 państwa członkowskie postanowiły, że stacjonujące w krajach Układu wojska radzieckie powinny opuścić terytorium tych państw. 31 marca 1991 roku zaprzestano współpracę wojskową w ramach Układu, a 1 lipca 1991 w Pradze rozwiązano struktury polityczne. Oznaczało to ostateczną likwidację Układu Warszawskiego.

Układ Warszawski był wojskową organizacją państw Europy Wschodniej, która przez 35 lat gwarantowała radziecką dominację w tej części kontynentu.

Posłuchaj
05:09 układ warszawski___2268_01_i_tr_0-0_popr.mp3 Na czym polegał Układ Warszawski? (PR,14.05.2001)

Internacjonalizm w wydaniu siłowym

Układ Warszawski skompromitował się brutalną ingerencją w sprawy wewnętrzne krajów członkowskich - w Czechosłowacji i na Węgrzech. Po wypowiedzeniu przez węgierski rząd Imre Nagya 1 listopada 1956 członkostwa w Układzie Warszawskim armia radziecka wkroczyła do tego kraju. Z kolei interwencję kilku państw UW w Czechosłowacji w sierpniu 1968 roku uzasadniano "doktryną Breżniewa", zgodnie z którą "suwerenność poszczególnych państw socjalistycznych nie może być przeciwstawna interesom międzynarodowego socjalizmu".

Przeciwwaga dla NATO

Utworzenie Układu Warszawskiego było odpowiedzią Moskwy na Układy Paryskie z 23 maja 1954 roku, które umożliwiały utworzenie armii RFN oraz przystąpienie tego państwa do NATO. Miał być przeciwwagą dla NATO, któremu przypisywano charakter ofensywny.

Dokument powołujący do życia Układ o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej, zwany Układem Warszawskim został podpisany 14 maja 1955 w Warszawie. Zawarto go na 20 lat, a następnie przedłużano co dekadę. Pierwszym dowódcą tej organizacji, grupującej armie ośmiu krajów bloku komunistycznego, był radziecki marszałek Iwan Koniew.

Ciałem politycznym UW był Doradczy Komitet Polityczny. W jego skład wchodzili: premierzy rządów państw członkowskich, ministrowie spraw zagranicznych i ministrowie Obrony Narodowej oraz przywódcy partii politycznych. Zadaniem komitetu było wypracowanie jednolitych poglądów w zakresie wspólnej strategii wobec zagrożeń polityczno-militarnych. Najważniejszy organ wojskowy stganowił Komitet Ministrów Obrony.

Najlepszą obroną jest atak

Ujawnione po rozpadzie bloku wschodniego dokumenty pokazały "defensywny" charakter Układu, którego plany "obronne" zakładały atak na Europę zachodnią. Wojsku Polskiemu wyznaczono zadanie opanowania duńskich cieśnin na Bałtyku. Część tych planów ujawnił NATO płk Ryszard Kukliński.

W Układzie Warszawskim broń jądrową posiadała tylko Armia Radziecka. W chwili powstania Układu dysponowała ona 200 bombami jądrowymi; w tym czasie NATO miało 3067 takich ładunków. Broń jądrowa była rozmieszczona na terenie kilku państw Układu Warszawskiego. Według raportu CIA ujawnionego w 1996 roku ładunki znajdowały się na terytorium NRD, Polski, Czechosłowacji, Węgier i Rumunii. W 1990 roku siły zbrojne Układu Warszawskiego liczyły 3 573 100 ludzi, w tym 347 000 żołnierzy Wojska Polskiego, które było najliczniejszą, po Armii Czerwonej, siłą paktu.  Dla porównania połączone siły zbrojne członków NATO liczyły w 1991 roku 5 174 010 żołnierzy.

PAP/IAR

Czytaj także

4 czerwca 1989. Zobacz nowy serwis Polskiego Radia

Ostatnia aktualizacja: 04.06.2024 06:00
35 lat temu kartka wyborcza stała się czerwoną kartką, którą Polacy pokazali władzy komunistycznej. Pierwsze częściowo wolne wybory stały się punktem przełomowym przemian nie tylko w Polsce, lecz także w całym bloku wschodnim.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Układ Warszawski "interesem międzynarodowego socjalizmu"

Ostatnia aktualizacja: 14.05.2024 05:40
14 maja 1955 roku w Warszawie przywódcy Albanii, Bułgarii, Czechosłowacji, NRD, Polski, Rumunii, Węgier i ZSRS podpisali sojusz polityczno-wojskowy, określany jako Układ Warszawski. Państwa wchodzące w jego skład były całkowicie podporządkowane Związkowi Sowieckiemu, zarówno pod względem politycznym, jak i militarnym.
rozwiń zwiń
Czytaj także

83 lata temu rozpoczęła się trzecia fala deportacji Polaków w głąb ZSRR

Ostatnia aktualizacja: 01.02.2023 05:55
- Sowieci dążyli do biologicznego wyniszczenia narodu polskiego na zajętych obszarach, zniszczenia śladów polskości poprzez deportacje ludności. To była ogromna akcja, która w czterech etapach objęła kilkaset tysięcy ludzi – powiedział prof. Paweł Wieczorkiewicz.
rozwiń zwiń