Łukasz Górnicki wychował się w ubogiej, mieszczańskiej rodzinie, a swoje wykształcenie i awans społeczny zawdzięczał wujowi Stanisławowi Gąsiorkowi, znanemu także jako Stanisław Kleryka, poecie, kompozytorowi i dyrygentowi. Gdy Górnicki miał 11 lat wyjechał do wuja, do Krakowa, który wspierał jego naukę, którą chłopak pobierał najprawdopodobniej w szkole parafialnej Św. Jana.
Królewski powiernik
Gdy Górnicki miał 18 lat został pisarzem w kancelarii dworu biskupa krakowskiego Samuela Maciejowskiego. Następnie przez dwa lata pracował na dworze biskupa Andrzeja Zebrzydowskiego w Prądniku, a w 1552 roku rozpoczął pracę w kancelarii królewskiej. Do jego obowiązków należało między innymi podróżowanie wraz z monarchą w związku z wizytami dyplomatycznymi. W 1553 roku był członkiem misji poselskiej, której zadaniem było złożenie w Wiedniu propozycji poślubienia przez polskiego króla Katarzyny Habsburżanki. Misja zakończyła się powodzeniem.
Następnie, od 1554 roku Górnicki pełnił funkcję pisarza kancelarii koronnej. W tym samym roku przyjął niższe święcenie duchowne dzięki czemu mógł odziedziczyć spadek po wuju w postaci probostwa. W 1557 roku wyjechał do Padwy we Włoszech na studia prawnicze dzięki czemu po powrocie do Polski otrzymał godność sekretarza tajnej kancelarii królewskiej oraz został królewskim bibliotekarzem.
Pisarz
W tym czasie Łukasz Górnicki zajął się działalnością literacką pisząc utwory poetyckie. Stworzył też dzieło życia – polski przekład włoskiego traktatu Baldassara Castiglione "Il cortegiano", który w jego wersji przyjął tytuł "Dworzanin polski". Dzieło to było opisem dworzanina idealnego, którego najważniejszymi cechami miały być: honor, ogłada, mądrość i umiejetność zachowania się w każdej sytuacji. Zgodnie z ówczesną modą nie było to dokładne tłumaczenie włoskiej książki, tylko daleko idąca przeróbka pióra Górnickiego, której zadaniem było uczynić tekst bardziej odpowiadającym polskim realiom. Na przykład w anegdotach i dialogach pojawiają się autentyczne polskie postaci historyczne, które rozmawiają ze sobą w prądnickiej rezydencji biskupa Samuela Maciejowskiego, w którego kancelarii Górnicki niegdyś pracował.
W nagrodę za stworzone dzieło król Zygmunt August nadał Łukaszowi Górnickiemu tytuł szlachecki. Od tej pory pisarz pieczętował się herbem Ogończyk.
Górnicki był jednym z najważniejszych pisarzy polskiego renesansu. Nie tylko bowiem tłumaczył kolejne książki, takie jak "Trojanki" czy "Rzecz o dobrodziejstwach" Seneki, ale też sam pisał utwory o tematyce polityczno – społecznej. Do tego gatunku zaliczają się takie pisma Górnickiego jak "Rozmowa Polaka z Włochem o wolnościach i prawach polskich" czy "Droga do zupełnej wolności".
Innym istotnym dziełem pisarza była książka o tematyce historycznej pod tytułem "Dzieje w Koronie Polskiej". Wydawał również dialogi inspirowane pismami Platona, na przykład "Rozmowę złodzieja z czartem".
Dzieła Górnickiego były jednym z przejawów silnego rozkwitu kulturalnego doby renesansu, a jego książki zyskiwały coraz szerszą popularność dzięki rozwojowi drukarni.
- pierwszą oficynę drukarską założono w Krakowie w 1473 roku. W sumie oblicza się, że w Rzeczpospolitej na przełomie XVI i XVII wieku działało z powodzeniem 20 drukarni - mówiła Teresa Chynczewska-Hennel w Polskim radiu w 2003 roku.
07:19 Górnicki.mp3 "Historia Polski - XVI wiek". Audycja Teresy Chynczewskiej - Hennel. (PR, 26.05.2003)
Trudna emerytura
Na początku lat 70. Łukasz Górnicki otrzymał starostwo w Tykocinie, gdzie osiadł i zajął się literaturą oraz rozwojem gospodarczym swoich włości. Jedocześnie doglądał biblioteki i skarbca królewskiego, które się tam znajdowały.
W latach 80. Łukasz Górnicki owdowiał, zostając sam z ośmiorgiem dzieci. W tym okresie też zmarł jego przyjaciel poeta, Jan Kochanowski oraz podziwiany przez Górnickiego król Stefan Batory, na dworze którego pisarz cieszył się sporymi względami.
Ciosy te spowodowały silniejszy niż wcześniej zwrot w stronę literatury. Wtedy też szczególnie bliska stała mu się filozofia stoicka, co znalazło odzwierciedlenie w jego twórczości.
Ponad to pod koniec życia Łukasz Górnicki w swoich pismach poświecił uwagę sprawom państwowym. Polemizował z sarmatyzmem w duchu postępowym, krytykując złotą wolność szlachecką i polski wymiar sprawiedliwości. Przedstawił tez własne propozycje reform mających na celu usprawnienie działań sejmu, armii czy sądownictwa.
Po śmierci pochowano Łukasza Górnickiego w nieistniejącym już kościele Bernardynów położonym na wyspie na rzece Narwi pod Tykocinem. Pisarz przeżył 71 lat.
az
