Krzysztof Litwin wspominany z uśmiechem

Dzisiaj mija 20. rocznica śmierci aktora filmowego i teatralnego, Krzysztofa Litwina. Ten wybitny krakowski twórca sztuki zmarł 8 listopada 2000 roku, po zaledwie 65 latach ciekawego życia. Był artystą wszechstronnym - malarzem, grafikiem, kompozytorem, aktorem teatralnym, kabaretowym i filmowym. Jego twarz, daleka od kanonów aktora amanta, miała swój ciepły, często pełen zakłopotania, wyraz.

Krzysztof Litwin - kardr z filmu "Przygody psa Cywila", 1970

Foto: INPLUS/East News

"Piwnica pod Baranami"

Pamiętamy go z wielu filmów, fabularnych i telewizyjnych, a ci, którzy widzieli go na deskach scenicznych, na żywo, nie posiadają się ze szczęścia i z uśmiechem wspominają jego wiele ról. Tak, z uśmiechem, bo Krzysztof Litwin charakteryzował się niesamowitym poczuciem humoru, pełnym absurdu, szaleństwa i niespotykanych wolt. Kraków, ten starszy, pamięta go z "Piwnicy Pod Baranami", która często określana była jako kabaret, ale tak naprawdę była teatrem kabaretowym - choćby z uwagi na plejadę wybitnych aktorów krakowskich, którzy często tam właśnie występowali.

Krzysztof Litwin był stałym bywalcem tego przybytku sztuki. To on skomponował pierwszy piwniczny hymn. Litwin już od 1956 roku występował w "Piwnicy" i jednym z pierwszych jej autorów. Jego aktorstwo i aparycję kapitalnie określa artykuł zamieszczony w filmowym serwisie Interii - "Urok rozbójnika, wdzięk dziecka. Widzowie i bliscy kochali go za absurdalne poczucie humoru oraz odrobinę szaleństwa. Przyjaciel, artysta, malarz, grafik, aktor, a w Krakowie - postać! - wymienia poeta i kompozytor Leszek Długosz. Bo chociaż Krzysztof Litwin zagrał ok. 70 ról, a wielu widzów pamięta go głównie z serialu "Przygody psa Cywila", tego artysty nie sposób zaszufladkować".

"Przygody psa Cywila"

Tak, był pierwszym "detektywem" w polskiej telewizji - sierżantem Walczakiem z kultowego serialu "Przygody psa Cywila". Portal "FilmPolski" tak opisuje tę produkcję z lat 1968-1970 - czytamy tam: "Serial utrzymany w konwencji kina kryminalno-komediowego, w latach siedemdziesiątych wielokrotnie wznawiany, cieszył się sporą popularnością. Udany duet stworzyli w nim Krzysztof Litwin jako nieco flegmatyczny i nieporadny sierżant milicji Walczak oraz wilczur Bej w roli jego wiernego towarzysza i pomocnika. Reżyser zadbał, by filmowy Cywil nie cierpiał na brak niebezpiecznych przygód. (...) W poszczególnych odcinkach nie zabrakło więc pościgów, strzelanin i wybuchów. Znalazło sie miejsce i na momenty bardziej liryczne, ukazujące przyjaźń człowieka i psa. Dlatego "Przygody psa Cywila" spodobają się nie tylko wielbicielom mocnych wrażeń, lecz także miłośnikom zwierząt".

"Prawdziwie magiczny sklep"

Osobiście pamiętam go z kapitalnego filmu telewizyjnego, z 1969 roku, zatytułowanego "Prawdziwie magiczny sklep" Mieczysława Waśkowskiego. Zagrał tam właściciela magicznego sklepu z zabawkami. W "teatralnej" obsadzie - tylko czworo aktorów - i w "jednoaktowej" fabule film stał się wydarzeniem sezonu. FilmPolski tak opisuje przedstawioną historię: "Historia ojca i sześcioletniego synka, którzy wstępują do sklepu z zabawkami. Okazuje się, że jest to prawdziwie czarodziejski sklep, w którym sprzedawcą jest autentyczny magik, wyczarowujący i ożywiający zabawki".

Zapamiętana magia była pełna odniesień do rzeczywistości. Mój brat miał na imię Piotr i był nieznośnym 6-latkiem, zabawki były w filmie prawdziwie magiczne, właściciel sklepu tak samo nagle znikał jak i się pojawiał, a telewizję z iście magicznej skrzynki pod nazwą "Neptun 311" oglądaliśmy chyba pierwszy raz. Od tej chwili Krzysztof Litwin stał się bliski wielu młodym widzom telewizyjnym w Polsce. Każdego jego następne pojawienie się gwarantowało dużą oglądalność.

Film i teatr

Już od wcześniejszych lat Litwin zatrudniany był w wielu znamienitych produkcjach filmowych, bo to choćby "Jak być kochaną" (1962), "Pamiętnik pani Hanki" (1963), "Rękopis znaleziony w Saragossie" (1964), "Popioły" (1965), "Pieczone gołąbki" (1966), "Niewiarygodne przygody Marka Piegusa" (1966), "Czterej pancerni i pies" (1966), "Lalka" (1968), "Rzeczpospolita babska" (1969), "Lalka" (1977) czy "Rodzina Leśniewskich" (1980). Trudno wymienić tutaj znacznie więcej ciekawych filmów i ról tego aktora, a było ich ponad 70.

Krzysztof Litwin występował także w Teatrze Telewizji oraz na scenach Starego Teatru i Operetki Krakowskiej. Tu na szczególną uwagę zasługują role w Wajdowskim "Makbecie{ Szekspira, Schillerowskiej "Pastorałce" w reżyserii Stefana Szlachtycza czy Szekspirowskim "Poskromieniu złośnicy" w reżyserii Konrada Swinarskiego. Tych ról także było znacznie więcej... ba! wystąpił nawet w roli porucznika Colombo w Operetce Krakowskiej i czuł się dosłownie jakby był "we własnej skórze". Litwin był prawdziwie wszechstronny. To jednak efekt jego wielu różnorodnych, artystycznych zainteresowań i różnorodnego wykształcenia.

"Ilustrowany Tygodnik Polski" podaje w miarę pełną biografię artysty: "Krzysztof Maria Litwin - Urodził się 19 czerwca 1935 w Krakowie i tam wychował się oraz ukończył szkoły - Liceum Sztuk Plastycznych i Akademię Sztuk Pięknych. Także z Krakowem związane było całe jego życie zawodowe jako aktora, m.in. występował na deskach krakowskiego Teatru Starego, Operetki Krakowskiej i kabaretu Piwnica pod Baranami. Spełniał się także jako niezły grafik i malarz, a jego akwarele z krakowskimi widokami są cenione do dzisiaj. Także w Krakowie 8 listopada 2000 roku przegrał z rakiem walkę o życie i tam też spoczął na Cmentarzu Rakowickim".

Tygodnik, wśród wielu ciekawych i mało spotykanych informacji, dodaje jeszcze: "Już podczas studiów na ASP związał się ze studenckim kabaretem, nic więc dziwnego, że w 1956 r. był jednym z pierwszych autorów i aktorów legendarnej dzisiaj "Piwnicy pod Baranami", dla której skomponował m.in. pierwszy hymn "Ja ci śrubkę wkręcę w radio". Stworzył też muzykę do utworu "Ulica" będącego kompilacją tekstów Franza Kafki i Aleksandra Błoka, a wykonywanego przez artystkę Joannę Plewińską. Zaangażowany był także w działalność polityczną i społeczną".

Krzysztof Litwin stał się też bohaterem książki Andrzeja Wajdy z 1997 roku, pod wielce znaczącym tytułem "Krzysztof Litwin – Nie za duży, nie za mały, doskonały".

Zachęcamy do wyszukania choćby fragmentów filmów lub sztuk, w których zagrał... szczególnie tych z jego udziałem - pełnym uśmiechu, łagodności czy zakłopotania - jak choćby w kapitalnej komedii Tadeusza Chmielewskego pt. "Pieczone gołąbki" (1966). Tytuł brzmi niezwykle smakowicie i taka sama jest też gra dwojga głównych bohaterów - Magdaleny Zawadzkiej i Krzysztofa Litwina. Warto wracać do tego wybitnego aktora i artysty.

PP