Adam Ciołkosz – socjalizm z ludzką twarzą

– Socjalistą stałem się na polu bitwy – wspominał Adam Ciołkosz w 1969 roku. – Tam doszedłem do przekonania, że po powrocie z wojny polsko-ukraińskiej trzeba inaczej urządzić świat, ażeby nie powtarzały się walki, które noszą charakter bratobójczy.

Adam Ciołkosz (ok.1956), źr. Michał Śliwa "Polska myśl socjalistyczna", Wikipedia/dp

1 października 1978 roku zmarł w Londynie wybitny działacz Polskiej Partii Socjalistycznej i członek Rady Narodowej. Swoją wiedzą historyczną i polityczną dzielił się ze słuchaczami Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.

Posłuchaj

19:39 Adam Ciołkosz_ArchiwumRWE.mp3 O Adamie Ciołkoszu, działaczu emigracyjnym mówi historyk, prof. Andrzej Friszke w audycji z cyklu "Z archiwów Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa" przygotowanej przez Alinę Grabowską. (RWE, 25.03.2001)

 

Droga do polityki

Urodził się 5 stycznia 1901 roku w domu o silnych tradycjach patriotycznych i niepodległościowych. Od czasów nauki w gimnazjum bardzo silnie zaangażował się w działalność harcerską. Kiedy w czasie I wojny światowej przebywał wraz z rodzicami w Wiedniu, nawet tam założył drużynę harcerską. Podczas wojny polsko-bolszewickiej brał udział w walkach o Grodno, Wilno i Warszawę. Po zakończeniu działań wojennych dokończył naukę na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Adam Ciołkosz uznał, że droga ku zmianie ówczesnego porządku prowadzi przez socjalizm. Do partii socjalistycznej wstąpił pod koniec roku 1921. 7 lat później został wybrany posłem, a następnie sekretarzem klubu poselskiego. W parlamencie II Rzeczpospolitej odgrywał dość dużą rolę, o czym świadczy fakt, że we wrześniu 1930 roku znalazł się na liście posłów osadzonych w Brześciu nad Bugiem. Informacja o jego aresztowaniu wywołała w Tarnowie rozruchy tłumione przez policję. Wyszedł za kaucją w Wigilię 1930 roku.

Wierny socjalizmowi

W procesie brzeskim został skazany na 3 lata więzienia i 10 lat pozbawienia praw obywatelskich. Jako, że jednocześnie wykreślono go z listy oficerów Wojska Polskiego nie mógł wziąć udziału w wojnie obronnej 1939 roku. Wówczas wraz z żoną i dzieckiem dotarł do Wołynia, gdzie zastało go wojska sowieckie. Wtedy przez Rumunię przedostał się do Francji, gdzie został członkiem Rady Narodowej.

– Po wejściu wojsk sowieckich do Polski przekonałem się, że komunizm jest tylko odnowionym imperializmem caratu o takich samych walorach politycznych i moralnych jak hitleryzm – podkreślał Adam Ciołkosz w 1969 roku w Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.

W służbie dla kraju

– Miłością mojego życia byli polscy robotnicy i polscy chłopi – mówił Adam Ciołkosz. – Całe swoje dorosłe życie spędziłem miedzy nimi, bo tam było moje serce, był mój rozum, tam była moja wiara na przyszłość. Dali mi z siebie niesłychanie dużo i wzbogacili moje życie. Tej miłości pozostałem wierny.

Posłuchaj

10:17 RWE_AdamCiołkosz(6.05.1969).mp3 – Miłością mojego życia byli polscy robotnicy i polscy chłopi – Ada Ciołkosz wspomina wydarzenia, które ukształtowały jego pogląd na świat, aud. z cyklu "Sylwetki pracowników Rozgłośni Polskiej RWE". (RWE, 6.05.1969)

 

Według Ciołkosza socjalizm nieodłącznie wiąże się z wolnością. – Był to polityk typu partyjnego – mówił w audycji Aliny Grabowskiej historyk, prof. Andrzej Friszke. – To nie był polityk, dla którego przynależność do partii była kwestią techniczną. Ciołkosz był bardzo silnie umotywowany racjami ideowymi socjalizmu polskiego, patriotyzmu w radykalno-lewicowej wersji i chęcią pracy dla robotników.

Adam Ciołkosz po wojnie nie wrócił już do kraju. Przez cały okres działalności na obczyźnie angażował się w działalność społeczną oraz wydawał liczne publikacje historyczne. Zmarł w Londynie 1 października 1978 roku, w wieku 77 lat.

Posłuchaj wystąpień Adama Ciołkosza na antenie RWE m.in. w 60-tą rocznicę wydania "Robotnika" w 1954 roku czy podczas zgromadzenia protestacyjnego Polonii amerykańskiej w 1956 roku.

mb