- Chmury i zimno końca listopada nie nastrajają zbyt pogodnie, na myśl przychodzą te cięższe i pełne grozy chmury zawisłe nad światem - tak Konrad Libicki wspominał atmosferę 1938 roku.
Mimo tej nieprzyjemnej aury nowy, bo piastujący tę funkcję zaledwie od pół roku, dyrektor naczelny Polskiego Radia musiał już wówczas zająć się programem świątecznym, który miał choć na chwilę oderwać słuchaczy od atmosfery niepokoju.
- Wróciłem z konferencji w dyrekcji rady programowej, gdzie Piotr Górecki (dyrektor programowy, człowiek numer dwa w ówczesnym Polskim Radiu - przyp. bm) i Halina Sosnowska (zastępczyni dyrektora - przyp. bm) ustalali audycję gwiazdkową. A więc: śpiewy kolędowe, pasterka z kazaniem, "Betlejem polskie" Rydla, opowieści Kornela Makuszyńskiego - nowy Koziołek Matołek i wierszyki Janiny Porazińskiej dla dzieci - wyjaśniał dyrektor Libicki.
09:35 Wspomienie Konrada Libickiego ostatnie Boże Narodzenie w Polskim Radiu przez wojna.mp3 Wspomnienie Konrada Libickiego - b. naczelnego redaktora przedwojennego Polskiego Radia - o przygotowaniach programowych rozgłośni do ostanich Świąt Bożego Narodzenia w wolnej Polsce. Zapowiedź - Halina Markowska. (PR, 24.12.1962)
Nowością miały być w 1938 roku prezentowane po raz pierwszy jako słuchowisko pastorałki, oparte na źródłach średniowiecznych i przygotowane przez nowego kierownika redakcji literackiej Jana Parandowskiego.
- Oczywiście przygotowany był też odpowiedni program muzyczny, ale to już wybór wydziałów muzyki koncertowej i muzyki lekkiej, gdzie od niedawna kierownikiem był popularny Dan-Daniłowski - wskazywał Konrad Libicki.
Chodziło o Władysława Daniłowskiego, twórcę najpopularniejszego polskiego zespołu doby dwudziestolecia międzywojennego, czyli Chóru Dana, w którym występował m.in. Mieczysław Fogg. Wydział muzyki koncertowej przygotował na wigilijny wieczór koncert Chóru Archikatedry Poznańskiej. Jak podawał radiowy magazyn "Antena", koncert miał być częściowo transmitowany do Polonii amerykańskiej - koncert transmitowano w Wigilię.
Na program wpłynęły też wydarzenia, którymi wówczas żył kraj. Narastający niepokój przed wojną spowodował, że uwaga słuchaczy kierowana była ku granicom. Gros audycji świątecznych przygotowali pracownicy rozgłośni regionalnych. Odbiorcy Warszawy I mogli w Wigilię posłuchać programów z Gdyni (via rozgłośnia w Toruniu) i przekonać się, jak święta spędzają żołnierze Korpusu Ochrony Pogranicza na rubieży wschodniej. Dwa miesiące przed świętami Wojsko Polskie wkroczyło na Zaolzie i to stamtąd - by podkreślić polskość tych ziem - transmitowana była pasterka.
- A wszystko to ma być poprzedzone życzeniami złożonymi słuchaczom radia przeze mnie, jak mi przypomniała najwyższa rada programowa. Muszę się więc zastanowić nad treścią życzeń. Cóż im mogę powiedzieć? Tak niedawno, 11 listopada, w 20. rocznicę odzyskania niepodległości, przemawiałem po raz pierwszy przez radio i po zacytowaniu słów Józefa Piłsudskiego, mówiącego o Polsce słabiutkiej, drżącej, wziętej na nasze ramiona, gdy po znojach i zwycięstwach oddać ją silną i pełną życia, przebiegłem w skrócie dzieje dwudziestoletniej pracy narodu i zakończyłem spojrzeniem w przyszłość z wiarą, nadzieją i miłością. Z wiarą we własne siły, nadzieją słonecznych dni i miłością do tego, co nasze, własne, polskie. Nie będę się powtarzał. Raczej po złożeniu życzeń świątecznych szczęścia i pomyślności poproszę o wzajemne życzenia słuchaczy dla Polskiego Radia w jego dalszej pracy i wysiłkach - wspominał Libicki.
Jak się okazało, święta w 1938 roku były ostatnimi, podczas których Konrad Libicki mógł zasiąść przed mikrofonem Polskiego Radia i wygłosić życzenia bożonarodzeniowe do słuchaczy. Już dziewięć miesięcy później kierował on ewakuacją Polskiego Radia w obliczu napaści Niemiec na Polskę. Ewakuował się razem z rządem w kierunku granicy rumuńskiej. Przedostał się do Francji, a następnie do Wielkiej Brytanii. Pozostał na emigracji, gdzie pracował dla agencji Reuters i należał do współzałożycieli Instytutu Józefa Piłsudskiego. Zmarł w Boże Narodzenie 25 grudnia 1980 roku.
Zapowiedzi antenowe przed Wigilią w 1938 roku. Fot.: Polona
Jak wyglądał program wigilijny Polskiego Radia w 1938 roku?
Poniżej program ogólnopolskiej rozgłośni Warszawa I na dzień 24 grudnia 1938:
6.30 - Pieśń "Kiedy ranne wstają zorze";
6.35 - Gimnastyka;
6.50 - Muzyka;
7.00 - Dziennik poranny;
7.15 - Muzyka;
8.00-11.00 - Przerwa;
11.00 - Audycja dla dzieci "Śpiewajmy kolędy" prowadzona przez prof. Bronisława Rutkowskiego, kompozytora i pedagoga;
11.25 - Audycja słowno-muzyczna dla dzieci "Nim gwiazdka zaświeci" opracowana przez Wandę Tatarkiewicz, założycielkę Radiowego Teatru dla Dzieci i Młodzieży, i aktora Henryka Ładosza;
11.57 - Sygnał czasu i hejnał mariacki - dźwięki dobrze znane również współczesnym słuchaczom Radiowej Jedynki;
12.03 - Audycja popołudniowa;
13.00-15.00 - Przerwa, w czasie której udostępniano antenę rozgłośniom regionalnym;
15.00 - Teatr Wyobraźni dla Dzieci - audycja "W szczodry wieczór" - słuchowisko dla najmłodszych na podstawie ludowych podań przygotowała Małgorzata Sterbówna ze lwowskiej rozgłośni Polskiego Radia;
15.30 - "Witaj gwiazdko złota" - koncert kolęd Małej Orkiestry Polskiego Radia z udziałem Ireny Gadejskiej-Żelechowskiej i Chóru Zaremby;
16.20 - "Wigilia na strażnicy KOPu", czyli audycja ze Lwowa i Wilna o świętach żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza;
16.40 - "Skąd pierwsze gwiazdy na niebie zaświecą" - felieton Kornela Makuszyńskiego;
16.55 - Kolędy w wykonaniu Chóru Mieszanego "Harmonia";
17.20 - Fragment powieści Tadeusza Rittnera "Drzwi zamknięte" czytany przez Stefana Czajkowskiego z rozgłośni krakowskiej;
17.40 - "Boże Narodzenie w polskiej twórczości fortepianowej" - kolędy w wykonaniu Stanisława Staniewicza;
18.00 - koncert kolęd Poznańskiego Chóru Archikatedralnego;
18.30 - przemówienie wigilijne prymasa Augusta Hlonda;
18.45 - "Z opłatkiem do dalekich braci" - audycja dla Polaków za granicą Stanisława Roya, śpiewaka z rozgłośni poznańskiej;
19.15 - "Serca ludzkie się radują" - transmisja koncertu z Konserwatorium Muzycznego w Warszawie;
19.45 - "Z opłatkiem u marynarzy" - transmisja z Gdyni;
19.55 - Koncert kolęd i pieśni świątecznych w wykonaniu Orkiestry Rozgłośni Wileńskiej;
21.00 - "Nasza choinka" - audycja Wiktora Budzyńskiego, pracownika rozgłośni wileńskiej, autora "Wesołej Lwowskiej Fali";
21.35 - Koncert wigilijny w wykonaniu Orkiestry i Chóru Polskiego Radia;
22.40 - "Adama Mickiewicza z Janem Czeczotem dialog o przyjaźni" - słuchowisko na podstawie "Korespondencji Filomatów" przygotowana przez Tadeusza Szulca;
23.00 - Koncert kolęd z udziałem Kwartetu Smyczkowego Polskiego Radia;
23.50 - "Boże Narodzenie na Zaolziu" - felieton Gustawa Morcinka z rozgłośni katowickiej;
24.00-1.30 - Transmisja pasterki z kościoła w Jabłonkowie na Zaolziu;
Zapowiedź najważniejszych programów na antenie Warszawy I w dniach 25 i 26 grudnia 1938 roku. Strona z magazynu "Antena". Fot.: Polona
bm
