Lotnicza pasje
Rodzice urodzonej 19 listopada 1909 roku Wandy Modlibowskiej – Stanisław Modlibowski i Wanda z domu Podczaska – byli właścicielami majątku położonego we wsi Czachorowo zlokalizowanej w województwie wielkopolskim. Rodzinny dom słynnej pilotki istnieje do dziś.
Od dziecka uwielbiała sport – uprawiała między innymi narciarstwo, wioślarstwo, wspinaczkę górską, jednak to lotnictwo skradło jej serce. Do podjęcia takiego hobby prawdopodobnie zainspirowały ją ćwiczenia 3 Pułku Lotniczego z Poznania, które odbywały się w jej rodzinnym mieście w 1929 roku. Już rok później Modlibowska wstąpiła do poznańskiego Aeroklubu Akademickiego i zaczęła uczestniczyć w organizowanych przez stowarzyszenie kursach – podstawowe szkolenie z latania odbyła wiosną 1931 roku na samolocie Hanriot H-28 SP-AEN pod okiem współzałożyciela Związku Lotników Polskich Edmunda Hołodyńskiego. Aby zarobić na spełnienie swoich marzeń, Modlibowska musiała podjąć pracę w cukierni w Gostyniu.
W 1932 roku została współzałożycielką i prezeską pierwszej w Polsce Sekcji Szybowcowej Pań funkcjonującej przy Aeroklubie Poznańskim. Dzięki staraniom członkiń sekcji rok później zorganizowano kurs szybowcowy w Bałczynie pod Ostrzeszowem – Modlibowska była jedną z pierwszych kobiet, którym udało się zaliczyć szkolenie i uzyskać dyplom pilota szybowcowego kategorii A. W ciągu kolejnych miesięcy zaliczyła także pozostałe kategorie.
Wielokrotna rekordzistka
Rok 1934 był czasem pierwszych sukcesów sportowych lotniczki – ustanowiła wówczas dwa rekordy kobiece w kategorii długotrwałości lotu. Pierwszy z 19 czerwca wynosił 5 godzin i 57 minut, a drugi z 5 października 9 godzin i 30 minut. Modlibowska była wówczas jedną z trzech kobiet w Rzeczpospolitej – obok Marii Younga i córki marszałka Józefa Pilsudskiego Jadwigi Piłsudskiej – należących do ścisłej elity polskiego lotnictwa.
W grudniu Modlibowska zasiadła w zarządzie Aeroklubu Poznańskiego – członkiem zarządu była do 1938 roku. W międzyczasie zaczęła prowadzić szkolenia jako instruktorka szybowcowa w Wielkopolskiej Szkole Szybowcowej w Fordonie nad Wisłą.
W 1935 roku zdobyła swój pierwszy brązowy medal podczas III Krajowych Zawodów Szybowcowych. Dwa lata później nie dość, że została magistrem chemii, to na dodatek udało jej się zdobyć sześć rekordów Polski, z których jeden został uznany za rekord świata – w dniach 13-14 maja przebywała w powietrzu 24 godziny 14 minut, latając na szybowcu "Komar". Jej wynik został pobity dopiero jedenaście lat później.
W 1938 roku Modlibowska przeniosła się do Warszawy, gdzie podjęła pracę w Instytucie Badań Technicznych Lotnictwa. Wstąpiła wówczas do Aeroklubu Warszawskiego, z którym pobijała kolejne rekordy i brała udział w zawodach. Za swoje osiągnięcia w zakresie polskiego lotnictwa otrzymała nawet w lutym 1939 roku Srebrnym Krzyż Zasługi.
W polskim ruchu oporu
Na początku II wojny światowej Modlibowska została zmobilizowana do wojska – jako pilot łącznikowy w stopniu podporucznika służyła w Eskadrze Łącznikowej Sztabu Głównego Wojska Polskiego w Warszawie. We wrześniu 1939 roku wykonała sześć lotów, przenosząc ze stolicy w kierunku południowym i wschodnim rozkazy i meldunki. Po upadku wojny obronnej 1939 roku przedostała się do Rumunii, a stamtąd do Francji, gdzie została powołana do pracy w Dowództwie Lotnictwa i Obrony Przeciwlotniczej w Paryżu (które później funkcjonowało pod nazwą Inspektoratu Polskich Sił Powietrznych).
Po przejściu przeszkolenie z zakresu szyfrowania – z polecenia premiera Rządu RP na Uchodźstwie gen. Władysława Sikorskiego – powróciła do Polski. Początkowo była kurierką Delegatury Rządu na Kraj, następnie została kierowniczką tamtejszego sekretariatu, komórki szyfru i zastępcą dyrektora Biura Prezydialnego Delegatury. Zajmowała się między innymi podtrzymywaniem kontaktu pomiędzy władzą warszawską a tą na emigracji. Podczas swojej pracy w konspiracji posługiwała się wieloma pseudonimami – była między innymi Halszką i Martą.
Powstanie Warszawskie - zobacz serwis specjalny
Modlibowska brała udział w Powstaniu Warszawskim jako żołnierz Armii Krajowej, za co została odznaczona Krzyżem Walecznych. Po jego upadku, przez krótki czas była przetrzymywana w niemieckim obozie przejściowym w Pruszkowie. Następnie – razem z biurem Delegatury – ukrywała się w podwarszawskim Milanówku, gdzie 4 marca 1945 roku została aresztowana przez NKWD.
Przez kolejne miesiące Modlibowska była brutalnie przesłuchiwana – bito ją i torturowano. Rosjanie żądali od niej zdradzenia tajemnicy szyfrów Delegatury Rządu i ujawnienia informacji dotyczących jej działalności konspiracyjnej.
Następnie Modlibowska została zesłana do Berezówki pod Uralem, gdzie musiała pracować w strasznych warunkach przy wyrębie lasu i budowie nasypów.
Ludwik Misiek i Radosław Górzeński piszą w swoim artykule "Wanda Modlibowska: 1909-2001", że głównym pożywieniem pilotki była wówczas zupa z zamarzniętych ziemniaków.
Ofiara komunistycznych represji
Modlibowska wróciła do Polski w listopadzie 1945 roku. Od 1946 do 1948 roku pracowała w reaktywowanym Aeroklubie Poznańskim jako instruktor szybowcowy. Jednocześnie była pilotem doświadczalnym w Instytucie Szybownictwa w Bielsku i współpracowała z tamtejszym Aeroklubem.
Pilotka – z powodu swojej konspiracyjnej przeszłości i jawnie antykomunistycznych poglądów – była inwigilowana przez Urząd Bezpieczeństwa. Pod koniec 1948 roku ówczesne władze państwowe zarządziły "weryfikację" członków aeroklubu. W efekcie Modlibowska została pozbawiona licencji pilota i zabroniono jej wstępu na lotnisko. Już nigdy nie zasiadła za sterami samolotu. Swój ostatni lot wykonała prawdopodobnie 12 września 1948 roku.
Od września 1948 roku do lipca 1949 roku była asystentką w Zakładzie Chemii Analitycznej Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. 17 lipca 1949 roku została bezpodstawnie aresztowana na plaży w Świnoujściu. Komunistyczne władze Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej oskarżyły ją o zamiar przekroczenia granicy państwowej i skazały ją na 18 miesięcy więzienia. Karę odbywała w więzieniach w Stargardzie i Inowrocławiu.
Po odzyskaniu wolności długo nie mogła znaleźć pracy. W końcu - po wstawiennictwie swojego dawnego ucznia - dostała posadę w Urzędzie Patentowym w Warszawie. Po odwilży październikowej w 1956 roku dołączyła do Warszawskiego Klubu Seniorów Lotnictwa.
Niedługo później została członkiem zarządu klubu, a pod koniec lat 60. otrzymała odznakę Zasłużonego Działacza Lotnictwa Sportowego. W stolicy mieszkała do 1996 roku, a następnie przeprowadziła się do Poznania.
Wanda Modlibowska zmarła 11 lipca 2001 roku i została pochowana w rodzinnej kaplicy w Gostyniu.
jb
Podczas pracy korzystałam z artykułu Ludwika Miśka i Radosław Górzeńskiego "Wanda Modlibowska: 1909-2001", który powstał na zlecenie Aeroklubu Poznańskiego im. Wandy Modlibowskiej.
