Historia

Wielka Trójka w Teheranie. Faktyczny koniec II Rzeczypospolitej

Ostatnia aktualizacja: 01.12.2023 06:01
Konferencja Wielkiej Trójki w Teheranie ustaliła powojenny kształt polskich granic i nie tylko granic – zachodni przywódcy praktycznie oddali Rzeczpospolitą we władanie Stalina.
Józef Stalin, Franklin Delano Roosevelt i Winstron Churchill w Teheranie (1943 r.)
Józef Stalin, Franklin Delano Roosevelt i Winstron Churchill w Teheranie (1943 r.)Foto: Franklin D. Roosevelt Library Public Domain Photographs/Wikipedia domena publiczna

80 lat temu, 1 grudnia 1943 roku, zakończyła się konferencja w Teheranie, czyli spotkanie tzw. Wielkiej Trójki - Józefa Stalina, przywódcy ZSRR, Winstona Churchilla, premiera Wielkiej Brytanii i Franklina Delano Roosevelta, prezydenta Stanów Zjednoczonych.

- Był to kluczowy moment II wojny światowej. Tutaj podjęto najważniejsze decyzje na temat dalszego, końcowego etapu wojny, ale także powojennych losów Europy, w tym Polski - mówił historyk prof. Paweł Wieczorkiewicz.


Posłuchaj
10:02 teheran - pierwsza próba podziału świata_.mp3 Teheran - pierwsza próba podziału świata. Audycja z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej" z udziałem prof. Pawła Wieczorkiewicza. (PR, 1994)

 

Stalin, niedawny sojusznik Hitlera, teraz był sojusznikiem Winstona Churchilla i Franklina Delano Roosevelta. Jako ich sprzymierzeniec natychmiast zaczął uzurpować sobie szczególe prawa i stawiać żądania wynagrodzenia politycznego za ponoszone koszty wojny, w znacznej zresztą mierze zawinione przez siebie samego i przez jego ekipę.

Roosevelt i Churchill w sieci Stalina

Argumentem, którym Stalin zręcznie się posługiwał w kontaktach z przywódcami państw zachodnich, była sprawa tzw. drugiego frontu. Chodziło o odciążenia Armii Czerwonej, która od momentu ataku Niemiec na ZSRR ponosiła główny ciężar wojny. Drugim elementem wpływu na aliantów zachodnich była groźba separatystycznego pokoju z Hitlerem. Stalin mając tą kartę w rękawie, mógł w istocie rzeczy od Roosevelta i Churchilla uzyskać wszystko.

Winston Churchill z jednej strony uznawał sojusz ze Stalinem za zbawienny, ale z drugiej patrzył na niego z niejaką niechęcią. Brytyjczyk orientował się doskonale z kim ma do czynienia. O Stalinie i politykach sowieckich mówił do swoich współpracowników, że są to "bandyci i zbrodniarze".

Według prof. Wieczorkiewicza Amerykanów w gruncie rzeczy nie obchodził nowy porządek europejski. Ich celem politycznym było zapewnienie stabilizacji w Europie, wszystko jedno za jaką cenę. Gotowi byli wyznaczyć na policjanta pokoju europejskiego Związek Sowiecki. Potrzebowali pomocy Sowietów w wojnie z Japonią. W zamian za obietnice udzielenia tej pomocy, Roosevelt poszedł Stalinowi na rękę niemal we wszystkim.

Sowieci zgarniają całą pulę

Czas i miejsce konferencji narzucił Stalin. Zależało mu na tym, aby miejsce obrad było najdogodniejsze dla strony sowieckiej, a najbardziej dokuczliwe i nieprzyjemne dla Brytyjczyków oraz Amerykanów. Teren, na którym toczyły się rozmowy, był przez cały czas pod nasłuchem i inwigilacją sowieckich służb.


Posłuchaj
14:44 Wywiad z Hughem Lunghi.mp3 Wywiad z Hugh Lunghim - jednym z naocznych świadków konferencji w Teheranie w 1943 roku, byłym dyplomatą brytyjskim. Archiwalne nagranie Rozgłośni Polskiej RWE. (22.12.1983)

 

Karty w Teheranie rozdawał Stalin. Osiągnął właściwie wszystko czego chciał. Od przywódców mocarstw zachodnich uzyskał szereg konkretnych obietnic: otwarcia drugiego frontu w 1944 roku, przyznania mu kontroli nad Polską, a co najważniejsze okrojenia terytorialnego Polski na wschodzie i przesunięcia jej ze wschodu na zachód. Polska została sprzedana przez jej oficjalnych sojuszników.

Czytaj także

Poczdam 1945. Stalin, Truman i Churchill dzielą Europę

Ostatnia aktualizacja: 02.08.2022 05:40
- Poczdam to było przypieczętowanie zwycięstwa Stalina w wojnie, moment największego triumfu Związku Sowieckiego w jego całej historii - stwierdził profesor Paweł Wieczorkiewicz, komentując obrady Wielkiej Trójki w Poczdamie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

79 lat temu w Jałcie Stalin wziął wszystko

Ostatnia aktualizacja: 04.02.2024 05:55
Na Krymie przywódcy ówczesnych mocarstw podjęli fatalne dla Polski decyzje. Przy większej determinacji państw zachodnich historia mogła potoczyć się inaczej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jak Churchill oddał Polskę Stalinowi

Ostatnia aktualizacja: 22.02.2024 05:55
80 lat temu, 22 lutego 1944 roku, premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill wygłosił w brytyjskiej Izbie Gmin przemówienie, które było faktycznym przyzwoleniem dla zaboru przez Związek Sowiecki większości wschodnich ziem Polski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stanisław Mikołajczyk. Przegrał walkę o kształt powojennej Polski

Ostatnia aktualizacja: 13.12.2023 05:35
– Wiążąc się serdeczną współpracą ze sprzymierzonymi narodami, proklamuję swą wiarę w demokrację i zaufanie do wielkich przywódców demokracji: prezydenta Roosevelta i premiera Churchilla – mówił w jednym z przemówień premier Stanisław Mikołajczyk.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Roosevelt ślepo ufał Stalinowi". Niemiecki dziennikarz o powojennym ładzie

Ostatnia aktualizacja: 04.10.2020 12:00
- Zachodni alianci utrzymywali sojusz z Józefem Stalinem - mówił w Polskim Radiu 24 Thomas Urban, niemiecki dziennikarz i pisarz.
rozwiń zwiń