Projekt "Digitalizacja i udostępnianie cyfrowych dóbr kultury - zabytków oraz grobów i cmentarzy wojennych", realizowany dzięki wsparciu Unii Europejskiej, ma na celu cyfryzację dokumentów (kart ewidencyjnych, zdjęć, map, planów, schematów, rycin) znajdujących się w archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa oraz udostępnienie ich w przestrzeni on-line.
Podjęte działania dotyczą wszystkich obiektów nieruchomych oraz archeologicznych wpisanych do Krajowej Ewidencji Zabytków oraz kart ewidencyjnych grobów i cmentarzy wojennych znajdujących się w archiwum urzędów wojewódzkich.
"Chronimy pamięć o Polsce"
"Narodowy Instytut Dziedzictwa, i jego poprzednicy prawni, od 60 lat bada i dokumentuje zabytki. Zbieramy wiedzę na temat zasobu zabytkowego w Polsce, ale też chronimy pamięć o Polsce, która dzisiaj już nie istnieje, o krajobrazie, który nie istnieje" – powiedziała dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa dr hab. Katarzyna Zalasińska podczas konferencji prasowej 11 maja br. w siedzibie Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie.
Dr hab. Katarzyna Zalasińska przypomniała, że w archiwach i zasobach NID "można zobaczyć krajobraz kulturowy Polski, który zniknął wraz z rozwojem naszego kraju". "Mamy niezbędny zasób wiedzy do tego też, żeby się rozwijać, żeby ten zasób był takim potencjałem rozwojowym, społeczno-gospodarczym" – mówiła.
"Tę wiedzę wykorzystujemy m.in. od wielu lat, starając się ją, przy wykorzystaniu najnowszych technologii, udostępniać jak najszerszej publiczności. W 2009 roku Narodowy Instytut Dziedzictwa stał się centrum kompetencji, jeżeli chodzi o kwestie zastosowania najnowszych technologii w odniesieniu do architektury. W 2015 roku zaczął prowadzić portal zabytek.pl, ale dużo wcześniej, bo w 2005, zaczął stosować najnowsze technologie. Wtedy zakupiono pierwsze skanery do skaningu laserowego, a więc jest to już wiele lat doświadczeń. Natomiast ten projekt, który dzisiaj częściowo podsumowujemy, tak naprawdę pozwolił tym zespołom eksperckim, które funkcjonowały, które funkcjonują w NID, po prostu rozwinąć skrzydła" - podkreśliła dyrektor Zalasińska.
W odniesieniu do sytuacji na Ukrainie i zniszczeń, których tam dokonano, powiedziała, że "ten trudny czas pokazuje, jak ważną, czasami niedocenianą rolą, jest badanie i dokumentowanie zabytków". "To jest żmudna, często niewidoczna, czasem niedoceniana praca, którą Narodowy Instytut Dziedzictwa, wcześniej jego poprzednicy prawni, robi od 60 lat" - dodała.
Jak mówiła dr hab. Katarzyna Zalasińska, realizowany przez NID projekt digitalizacji "pozwolił pokazać, jak ogromne zasoby wiedzy mamy zgromadzone w instytucjach publicznych ". "Mamy nadzieję, że to będzie pierwszy krok do większej rewolucji w służbach konserwatorskich, bo takich narzędzi jest potrzebnych więcej. Staramy się zresztą w ramach innych naszych projektów wspierać digitalizacyjnie służby konserwatorskie" - powiedziała dyrektor NID.
Krajowa Ewidencja Zabytków
Sekretarz stanu w MKiDN, Generalny Konserwator Zabytków Jarosław Sellin mówił natomiast, że "jednym z podstawowych elementów skutecznej ochrony zabytków jest dokumentowanie ich stanu zachowania i reprezentowanych przez nich wartości, polegające na tworzeniu i gromadzeniu informacji, w tym fotografii, planów, rysunków, schematów czy rycin".
Dodał, że "konserwacja poprzez dokumentację stanowi naukowy zapis formy przestrzennej zabytku dla ocalenia go w świadomości naukowej i za jej pośrednictwem w pamięci zbiorowej społeczeństwa". Jak mówił, "doświadczenia polskich konserwatorów przy odbudowie bądź rekonstrukcji zabytków, które wydawały się bezpowrotnie utracone w skutek zniszczeń II wojny światowej, stanowią wyraźny dowód na prawdziwość tego twierdzenia".
Wiceminister kultury przypomniał przy tym, że "dzięki wielkiemu wysiłkowi polskich konserwatorów, ratujących często wręcz z narażeniem życia, bezcenną dokumentację, udało się już po wojnie odtworzyć ważne dla kultury narodowej, pomniki naszej historii".
Jarosław Sellin nawiązał również do obecnej sytuacji w Europie. "Doświadczenie ubiegłego wieku, lecz także najnowsze wydarzenia, które obserwujemy od lutego, czyli agresja Rosji na Ukrainę, wymierzona też w dobra kultury tego kraju, wymagają ciągłego rozwijania projektów dokumentacyjnych, odnoszących się do materialnego dziedzictwa naszego kraju", mówił.
Poinformował, że w ramach tego procesu Generalny Konserwator Zabytków prowadzi siłami NID Krajową Ewidencję Zabytków w formie zbiorów kart ewidencyjnych znajdujących się w wojewódzkich ewidencjach zabytków, prowadzonych przez wojewódzkich konserwatorów zabytków. Projekt ten, jak tłumaczył Jarosław Sellin, obejmuje "wszystkie obiekty nieruchome oraz zabytki archeologiczne włączone do Krajowej Ewidencji Zabytków oraz karty ewidencyjne grobów i cmentarzy wojennych znajdujących się w archiwum urzędów wojewódzkich".
"W mojej ocenie realizacja tego imponującego przedsięwzięcia obejmującego docelowo digitalizację ponad 1 mln 300 tys. dokumentów umożliwi po raz pierwszy zapoznanie się szerokiemu gronu odbiorców z tak dużym zasobem fachowej wiedzą na temat polskich zabytków. Co istotne, będzie to dostęp bezpłatny" - zaznaczył Jarosław Sellin.
Zabytek.pl
Narodowy Instytut Dziedzictwa utworzył serwis zabytek.pl, w którego przestrzeni udostępniane są informacje o polskich zabytkach wraz z ich opisami i treściami multimedialnymi. Odwiedzający serwis mogą zapoznać się z archiwalnymi i obecnymi zdjęciami obiektów, skanami dokumentacji z Krajowej Ewidencji Zabytków, modelami 3D, zdjęciami panoramicznymi czy lokalizacją zabytków.
Efektem podjętych działań ma być rozbudowana dziedzinowa baza danych z informacjami na temat obiektów zabytkowych, grobów i cmentarzy wojennych, a także teleinformatyczne zgromadzenie danych na ich temat na stronach prowadzonych przez Narodowy Instytut Dziedzictwa - zabytek.pl oraz mapy.zabytek.gov.pl. Znaleźć na nich można popularne zabytki wpisane do rejestru zabytków, obiekty z listy Światowego Dziedzictwa UNESCO, zabytki wpisane przez prezydenta na Listę Pomników Historii, obiekty ujęte w krajowej ewidencji zabytków nieruchomych i archeologicznych, a także ewidencję grobów i cmentarzy wojennych. Portal zabytek.pl umożliwia również zgłoszenie zagrożonych zabytków do lokalnego konserwatora zabytków.
Celem projektu jest zapewnienie powszechnego i bezpłatnego dostępu do zasobów, które na co dzień znajdowały się w zbiorach Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Dzięki digitalizacji informacje o zabytkach, grobach czy cmentarzach wojennych staną się powszechnie dostępne.
Czas przewidziany na realizację projektu obejmuje okres od 28 stycznia 2019 roku do 30 września 2022 roku. Pracownicy Narodowego Instytutu Dziedzictwa skupiają się obecnie na skanowaniu dokumentacji, opatrywaniu jej w metadane, odwzorowywaniu obiektów przestrzennych za pomocą wektoryzacji oraz skanowaniu obiektów 3D. Digitalizacji poddane zostały również fiszki adresowe oraz dokumentacja naukowo-badawcza związana z zachowaniem dziedzictwa, określana mianem materiałów spuściznowych. Ciekawym zabiegiem realizowanym w ramach projektu jest również cyfrowe odwzorowanie architektury drewnianych obiektów sakralnych.
***
Czytaj także:
***
Wartość projektu została oszacowana na ponad 37 mln zł, z czego ponad 31,5 mln zł pochodzi z budżetu Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa. Pozostała część została przekazana przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
PAP/jp
