Antoni Magier. Kronikarz pogody i plotek Warszawy

Był jednym z najbardziej rozpoznawalnych ludzi stolicy w swojej epoce. Stołeczne przekupki miały go za magika, któremu jakaś nieznana siła podszeptuje stan temperatury i aurę na kolejne dni. W jego ekscentrycznym - jak wówczas uważano - zachowaniu kryła się jednak metoda naukowa, a zapisy obserwacji stanowią istotne źródło przybliżające realia przełomu XVIII i XIX wieku. 

Antoni Magier. W tle panorama Warszawy w dobie stanisławowskiej i tabeli pogodowej przygotowanej przez meteorologa

Foto: Polona.pl/Wikimedia Commons/dp

2 czerwca mija 262. rocznica urodzin jednego z pierwszych polskich meteorologów. 

Rodzina Magiera, choć szlachecka, od lat mieszkała w Warszawie. Jego ojciec, Rajmund, był przez ponad czterdzieści lat administratorem i księgowym majątku marszałka koronnego Franciszka Bielińskiego. To właśnie pod okiem ojca, w służbie u magnata, karierę urzędniczą rozpoczął również Antoni. Młodzieniec pracował później także w kancelarii biskupa Andrzeja Młodziejowskiego i w pierwszej polskiej kompanii handlowej Prota Potockiego – wówczas to pierwszy i ostatni raz na dłużej opuścił Warszawę: centrala przedsiębiorstwa znajdowała się bowiem w Chersoniu.

Po około roku powrócił do stolicy. W sam raz, by stać się świadkiem przełomowych wydarzeń. Rzeczpospolita chyliła się ku upadkowi, co potwierdzał drugi rozbiór Polski. W marcu wybuchła insurekcja kościuszkowska skierowana przeciwko wojskom zaborczym stacjonującym w kraju. W Warszawie zawiązał się spisek, który doprowadził w kwietniu do wybuchu powstania w mieście.

Choć sam Antoni Magier nie walczył w insurekcji warszawskiej, to w walkach na ulicach Warszawy zginął jego brat. Po akcesie powstania do kościuszkowskiego zrywu objął funkcję asesora Dyrekcji Biletów Skarbowych, a później dyrektora jej następczyni – Inspekcji Biletów Skarbowych. Były to pierwsze w Polsce instytucje powołane do emisji banknotów. 

Pierwszy pogodynek Warszawy

Magier był typowym człowiekiem oświecenia – oddanym bez reszty nauce. W 1803 roku przyjął stanowisko profesora liceum warszawskiego. Blisko współpracował z Samuelem Bogumiłem Lindem, któremu pomagał w opracowaniu pierwszego słownika języka polskiego.

Na trzecim piętrze rodzinnej kamienicy przy ul. Piwnej 47 (nr. hipoteki 95) na Starym Mieście, w której mieszkał niemal całe dorosłe życie, urządził laboratorium. Wytwarzał tam przyrządy do pomiarów fizycznych. Strych z kolei przystosował do pełnienia funkcji obserwatorium. Jego największą pasją była jednak meteorologia. Magier wywieszał trzy razy dziennie na murach budynku tablice z aktualną temperaturą.

- Można było również wywnioskować o pogodzie danego dnia, obserwując ubranie Magiera. Jeśli ubierał się w surdut, to znaczy, że miało być ciepło, jeśli brał parasol – należało spodziewać się deszczu, a jeśli zakładał wyszarzałe, ongiś zielonkawe palto, było to zapowiedzią słoty i deszczu - mówiła varsavianistka Hanna Szwankowska w audycji "Warszawa Antoniego Magiera".

Posłuchaj

20:13 warszawa antoniego magiera.mp3 "Warszawa Antoniego Magiera" - audycja Marii Sawickiej z cyklu "Wizerunki warszawskich oryginałów" (PR, 15.10.1983)

 

Magiera można było w latach 1803-1828 spotkać z niezwykłą regularnością, trzy razy dziennie, na ulicach Warszawy. Z niecodzienną skrupulatnością prowadził bowiem w tych latach pomiary w swojej kamienicy i nad brzegiem Wisły, gdzie umieścił urządzenie do mierzenia stanu wody. Efektem tego mrówczego wysiłku było wydanie Karty Meteorologicznej Królestwa Polskiego, zawierającej zapis ponad 138 tys. obserwacji.

Estetyka, czyli kronika towarzyska

Gdy w późniejszych latach stan zdrowia zmusił go do zaprzestania prowadzenia pomiarów, Magier zajął się zgoła innymi obserwacjami. Stał się bywalcem deptaków, kawiarni i parków, wertował druki ulotne i pierwsze warszawskie gazety.

Na tej podstawie zapisywał notatki z życia codziennego miasta i plotki sięgające kilku dekad wstecz, tworząc swoistą kronikę towarzyską mieszczańskiej Warszawy. Swoje liczne obserwacje Magier zawarł w pełnym anegdot zbiorze notatek znanych pod wspólnym tytułem "Estetyka Warszawy".

- To historia Warszawy od wstąpienia na tron Stanisława Augusta po rok 1826. Praca pojawiała się we fragmentach, a w całości wydano ją dopiero w 1963 roku – wyjaśniała w Polskim Radiu Hanna Szwankowska, autorka opracowania "Estetyki...".

W "Estetyce" znaleźć można zarówno opis przebiegu słynnych obiadków czwartkowych, jak i anegdotę o pewnej mieszczance, której uroda była tak wielka, że mężczyźni z całej Warszawy przybywali pod jej dom, żeby choć rzucić na nią okiem.

Obserwacje pochłaniały mężczyznę bez reszty. Naukowiec i badacz miejskiej społeczności nigdy nie założył rodziny. Magier zmarł 6 lutego 1837. Swój nie najmniejszy majątek przekazał w testamencie na różne cele społeczne związane z ukochaną Warszawą. Jedną z jego pośmiertnych fundacji można podziwiać do dziś: to zegar słoneczny stojący nieopodal fontanny w Ogrodzie Saskim.

bm