Park Narodowy w Białowieży dobrem narodowym

Obręb Ochronny Rezerwat w całości to ponad 10 tysięcy hektarów powierzchni, z czego ponad 6 tysięcy podlegającej ochronie ścisłej, to ostatni w Europie fragment lasu pierwotnego znanego pod nazwą Puszczy Białowieskiej. 

Puszcza Białowieska

Foto: pixabay

Niepowtarzalny leśny kompleks

Myliłby się ten, kto twierdziłby, że dzisiaj mija 90. rocznica utworzenia Parku Narodowego w Białowieży. 4 sierpnia 1932 roku, a był to czwartek, minister rolnictwa wydał jedynie rozporządzenie przekształcenia nadleśnictwa Rezerwat na Park Narodowy. Rzeczywista data powstania wskazana jest we właściwym rozporządzeniu Rady Ministrów i weszła w życie dokładnie tydzień później, też w czwartek, ale 11 sierpnia 1932 roku. Wtedy to powstał określony zadaniami i ujęty ochroną Park Narodowy w Białowieży, drugi po Pienińskim i jeden z pierwszych w Europie, a zdecydowanie pierwszy w wolnej hodowli żubra, który w jakimś sensie stał się żywą wizytówką tego niepowtarzalnego kompleksu leśnego.

Obręb Ochronny Rezerwat w całości to ponad 10 tysięcy hektarów powierzchni, z czego ponad 6 tysięcy podlegającej ochronie ścisłej, to ostatni w Europie fragment lasu pierwotnego znanego pod nazwą Puszczy Białowieskiej. Naturalnymi mieszkańcami tych ostępów jest licząca kilkaset sztuk populacja żubra, jedyna tak liczna "hodowla", bo zwierzęta są faktycznie zaopiekowane przez człowieka, ale życie wiodą całkowicie na wolności.

Strażnik i opiekun Białowieży

Wtedy, w 1932 roku, parkiem opiekowała się Dyrekcja Lasów Państwowych w Białowieży. Trzeba jednak nadmienić, że właściwą opiekę naukową sprawował Zakład Doświadczalny Lasów Państwowych w Warszawie. Nad całością jednak już od 1928 roku czuwał dobry duch tego miejsca i jego największy orędownik, bez którego nie byłoby Parku, Jan Jerzy Karpiński.

To on usilnie starał się o powstanie tego miejsca i z chwilą jego powstania powołano go na stanowisko dyrektora, właśnie w roku 1932, a funkcję tę pełnił w sumie do 1952 roku. Jak się okazało niezwykle ważne dla Białowieży stały się przenosiny rodziny Karpińskiego na jesieni 1928 roku i zamieszkanie w Krzyżach. Wtedy też przyszłość Parku Narodowego nabrała właściwego kształtu. Jak podaje Piotr Bajko, jeden z encyklopedystów białowieskich, bez wizji Karpińskiego przyszłość tego rezerwatu byłaby niewiadoma - "29 stycznia 1929 roku J.J. Karpiński został powołany przez Ministra Rolnictwa na stanowisko nadleśniczego Nadleśnictwa Rezerwat (...) Karpiński okazał się godnym kontynuatorem linii wytyczonej przez swego poprzednika. W jego życiu rozpoczął się prawdziwy złoty okres, który przyniósł piękne owoce w różnych dziedzinach. Dzięki usilnym staraniom Karpińskiego, Nadleśnictwo Rezerwat w 1932 roku zostało przemianowane w Park Narodowy w Białowieży".

Co istotne, to właśnie Karpiński przeprowadził pierwszą tak kompleksową inwentaryzację przyrodniczo-leśną Parku Narodowego w Białowieży. Jego działania były bardzo dobrze przemyślane i zakrojone na szeroką skalę. Nie ograniczał się jedynie do dbania o zasób leśny - wiedział, że dla właściwego dobrostanu Puszczy należy zadbać o wiele innych działań: zorganizował opiekę naukową dla Parku - bibliotekę, laboratorium, także to wspomagające hodowlę zwierząt chronionych, określił zasady i działania łowieckie, zadbał o Muzeum Przyrodniczo Leśne. Od początku swoich rządów w Parku kierował także Szkołą dla Leśniczych w Białowieży. Wysiłek dla zachowania tego miejsca i odpowiedniej ochrony jego znaczenia w 1935 roku otrzymał tytuł Honorowego Obywatela gminy Białowieża.

Żubry, niedźwiedzie, tarpany, łosie

Taki stan puszczy, który w wielu miejscach możemy podziwiać do czasów obecnych, zawdzięczamy z pewnością staraniom Karpińskiego nie tylko o dobrostan ostępów leśnych, ale i o właściwy i zrównoważony rozwój fauny białowieskiej. Jak opisuje okres ten Encyklopedia prof. Karpiński "prowadził również prace nad restytucją żubra, niedźwiedzia, tarpana i łosia na terenie Puszczy Białowieskiej. Kierował Państwową Szkołą dla Leśniczych, która funkcjonowała przy Parku w latach 1929-36. Zainicjował i rozwinął na terenie Puszczy ruch turystyczny i jego bazę, udzielał się jako przewodnik. Stworzył przy Parku placówką wyrobów przemysłu ludowego. Dzięki jego inicjatywie powstało w Białowieży nowe muzeum przyrodniczo-leśne, w którym znalazły pomieszczenia zbiory zoologiczne, botaniczne i bartnicze. Dbał też o powiększanie zbiorów biblioteki naukowej, tworzył laboratoria biologiczne do obsługi zwierząt chronionych".

Światowe dziedzictwo

Po II wojnie światowej Rada Państwa restytuowała Park Narodowy w Białowieży w listopadzie 1947 roku, a jej kierownikiem był prof. Karpiński. Wszelkie działania w ochronie tego miejsca doprowadziły w 1979 roku do wpisania Parku Narodowego na prestiżową Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO, choćby ze względu na bardzo duże znaczenie tego miejsca dla kultury i dziedzictwa ludzkości. Natomiast miejsce to w 1992 roku zostało rozszerzone o status obiektu dziedzictwa światowego na przylegający doń od wschodu fragment białoruskiego parku narodowego - Bieławieżskaja Puszcza. Tak oto jest to jeden z siedmiu na świecie, a w Europie trzeci, transgraniczny ośrodek dziedzictwa światowego.

Nam wypada cieszyć się, że są jeszcze tak dziewicze miejsca i czynić wszystko, by jak najdłużej pozostawały w możliwie nienaruszonym stanie.

PP