Irena Kosmowska. Poświęciła się sprawom wsi

20 grudnia 1879 urodziła się Irena Kosmowska, jedna z czołowych działaczek ruchu ludowego przed II wojną światową, posłanka na Sejm.

Irena Kosmowska

Foto: NAC

Jak na działaczkę ruchu ludowego, miała nietypowe pochodzenie. Urodziła się w Warszawie, w rodzinie inteligenckiej. Wpływ na wybór drogi życiowej Kosmowskiej miała prawdopodobnie szkoła, do której uczęszczała, a która wpajała uczennicom ideę pracy u podstaw.

- Każda z dziewcząt kończących szkołę składała ślubowanie, że w swoim życiu będzie pracowała dla ludu i że w każdym roku nauczy przynajmniej 10 osób pisać i czytać – mówił dr hab. Arkadiusz Indraszczyk w audycji Doroty Truszczak z cyklu "Bohaterowie Zielonego Sztandaru".

Posłuchaj

38:49 kosmowska.mp3 Audycja Doroty Truszczak z cyklu "Bohaterowie Zielonego Sztandaru" poświęcona Irenie Kosmowskiej. (PR, 23.08.2015)

 

W młodości straciła ukochanego, który zginął w tragicznym wypadku. Do końca życia nie związała się już z nikim. W pełni poświęciła się działalności społeczno-politycznej na rzecz wsi. Rozpoczynała ją, ucząc języka polskiego dzieci na etapie wczesnoszkolnym. Należy pamiętać, że ta działalność przypadała na czasy intensywnej rusyfikacji.

Po wyjeździe do Lwowa, gdzie była wolnym słuchaczem tamtejszego uniwersytetu, Kosmowska zacieśniła kontakty z działaczami ruchu ludowego. Tam poznała też Józefa Piłsudskiego. Była pod wielkim wrażeniem przyszłego Marszałka. Zaangażowała się w ruch niepodległościowy, była działaczką Polskiej Organizacji Wojskowej.

Rok po odzyskaniu niepodległości została posłanką. Po zamachu majowym w 1926 roku stała się zagorzałą przeciwniczką Piłsudskiego. W 1930 roku została aresztowana za wystąpienie przeciwko Marszałkowi – nazwała go szaleńcem. W latach 30. XX wieku redagowała czasopismo "Zielony Sztandar".

Była aktywną parlamentarzystką, która cieszyła się uznaniem nie tylko w Polsce, ale i za granicą. Po klęsce wrześniowej w 1939 roku zaangażowała się w działalność konspiracyjnego ruchu ludowego. Została aresztowana przez gestapo w 1942 roku. Początkowo przetrzymywano ją na Pawiaku, a następnie w Berlinie, gdzie zmarła 21 sierpnia 1945 roku.

bm