Springfield to miejscowość położona 150 kilometrów na zachód w linii prostej od Bostonu, nie dziwi więc, że drużyny z tego miasta zawsze odnosiły sukcesy w tej dyscyplinie sportu. Biogramy a temat tego wydarzenia różnią się co do dat (szczególnie w polskich wersjach), jednak oficjalna strona tej dyscypliny sportu podaje właśnie 21 grudnia 1891 jako dzień pierwszego meczu koszykówki. Jego organizatorem był Kanadyjczyk James Naismith, nauczyciel wychowania fizycznego w miejscowym liceum i szkole wyższej prowadzonych w ramach popularnej międzynarodowej ekumenicznej organizacji YMCA - Związku Chrześcijańskiej Młodzieży Męskiej.
Naismith, syn szkockich imigrantów, był wysportowanym nauczycielem, od najmłodszych lat z powodzeniem uprawiał piłkę nożną, rugby, gimnastykę czy wywodzącą się z indiańskich gier lacrosse. Oprócz pracy dydaktycznej w ramach wychowania fizycznego był również trenerem koszykówki, katechetą, a także lekarzem medycyny sportowej. To on stał się w swoim czasie propagatorem idei wykorzystania kasków w sportach kontaktowych. Jednak najgłośniejszym jego sukcesem stało się wymyślenie koszykówki jako gry zespołowej. Nie bez znaczenia okazały się miejsce i czas jej powstania.
Sport "zimowy"
Stan Massachusetts jest jednam z zimniejszych w USA, gdzie zazwyczaj w grudniu na boiskach szkolnych zalega śnieg. Stąd jako nauczyciel wychowania fizycznego Naismith otrzymał od dr Luthera Gulicka, swojego przełożonego, zadanie wymyślenia interesującej gry halowej, która zajęłaby uczniów w miesiącach zimowych.
Naismith sięgnął do "ludowej" skarbnicy gier stanu Ontario, gdzie bardzo popularna była gra o nazwie "kaczka na kamieniu" (Duck-on-a-Rock). Maciej Kwiatkowski, na portalu Szósty gracz, tak o tym pisze: "koszykówka faktycznie wzięła swe korzenie z gry »Duck on a Rock«. Ta z kolei wywodzi się z popularnego kiedyś »rzucania kaczek«, czyli płaskich kamieni o taflę wody tak, aby odbijały się one niczym wodolot od fal. Inspiracja, która stała za tym, że ktoś kilka wieków temu zrobił z odbijania kamienia o wodę wyzwanie nie jest dokładnie znana. Przypuszcza się tylko, że jak mówi oryginalna nazwa tej gry »Ducks & Drakes«, stały za tym wzbijające się nad taflę wody kaczki i kaczory, które zostawiają za sobą okrągłą, odchodzącą we wszystkich kierunkach falę. Podobne, acz mniejszej średnicy małe tsunami zostawiają właśnie odbijające się od wody płaskie kamienie".
Trzeba dodać, że właśnie w tamtym czasie, na zachód od Bostonu, utrzymywała się dwutygodniowa śnieżyca i Naismith musiał szybko wymyślić coś, co zajęłoby młodych ludzi w ramach zasad YMCA, która krzewiła sport, promując hasło "wysportowanego chrześcijanina".
Narodziny zasad
Twórca koszykówki szybko doszedł do wniosku, że "kamieniem" z pierwowzoru powinna stać się piłka na tyle duża, by nie trzeba było stosować żadnych dodatkowych przyrządów do grania - jak baseballu, tenisie czy w lacrossie. Określił też, że podstawową zasadą toczenia się gry było podawanie piłki tak, by zawodnicy nie używali względem siebie bezpośredniej siły, jak to ma miejsce w amerykańskim futbolu czy w rugby. Pod tym względem koszykówka musiała przystosować się do warunków zamkniętej hali sportowej czy sali gimnastycznej, gdzie upadki na twardy parkiet były znacznie niebezpieczniejsze niż na murawę.
Ważnym elementem było też ustalenie liczby zawodników na 9 w zespole. Klasy zazwyczaj liczyły blisko 20 uczniów. Dopiero w późniejszych latach liczba zawodników w drużynie zmalała do sześciu sportowców, co wpływało na przejrzystość gry i jej dynamikę, zmniejszało również jej kolizyjność. Naismith wymyślił również, że elementem finalnym rozgrywki jest każdorazowe wrzucenie piłki do koszy umieszczonych na tablicach u góry po przeciwległych końcach placu gry. To podniesienie tablic z koszami miało wpłynąć na poziom trudności rozgrywki, by wrzut do kosza nie był tak łatwy i dodatkowo zwiększał widowiskowość gry.
James Naismith i pierwsza drużyna koszykarska. Fot.: National Archives and Records Administration
Zasady gry, która od początku zdobyła niesamowitą popularność, Naismith ogłosił n łamach czasopisma "Trójkąt", wychodzącego w Bostonie, 15 stycznia 1892 roku. W tym samym roku grę wprowadzono do prawie wszystkich szkół YMCA w Stanach Zjednoczonych. Zaproponowano też Naismithowi, by grę nazwać od jego nazwiska - "Naismith Ball". Autor gry odrzucił tę sugestię i całkiem naturalnie nazwał ją koszykówką. Tak też dzisiaj obchodzimy jedno z najważniejszych świąt tej dyscyplina, która wzorem europejskiej piłki nożnej, zdobyła rzesze zakochanych w niej zwolenników. Nowa gra już w 1936 roku została oficjalnie wprowadzona do Igrzysk Olimpijskich w Berlinie.
PP
