Gmach ONZ - perła modernistycznej architektury

72 lata temu, 9 stycznia 1951 roku, otwarto słynny gmach Organizacji Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku. Dokładny adres tego miejsca to First Avenue and E 42nd Street, Nowy Jork, USA. Modernistyczny w formie budynek jest świetnie widoczny z przeciwległych brzegów East River na Long Island.

Wnętrze budynku ONZ, Nowy Jork 2011

Foto: PAP/Jacek Turczyk

Z inspiracji słynnego Le Corbusiera

Zaledwie kilka przecznic dalej na zachód znajduje się najsłynniejsza budowla Manhattanu - słynny wysokościowiec Empire State Building. Nowoczesny w formie gmach ONZ projektowany był pod kierownictwem Wallace’a Harrisona, choć z inspiracji słynnego Le Corbusiera. Warto też dodać, że wśród międzynarodowej grupy projektantów znalazł się także polski architekt Maciej Nowicki.

Modernistyczny charakter budynku skupia się na całkowitym odejściu nie tylko od stylów historycznych, ale również od wszelkiej stylizacji, a jego kubatura i "pokrywa" wierzchnia wynika wyłącznie z uwarunkowań materialnych, co w tym wypadku musiało skończyć się na okazałej budowli, skupiającej na sobie oczy całego świata - wszak to siedziba Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Ogromne znaczenie dla tej konstrukcji i rozplanowania siedziby miały założenia opracowane przez Charles-Édouard Jeanneret-Gris, znanego w świecie Le Corbusier, nawiązującego w nazwie do francuskiego kruka (Le corbeau), którym czasami podpisywał swoje prace, projekty czy artykuły. Pomysły tego znanego architekta zakładały wykorzystanie pięciu zasad architektury nowoczesne.

Błękitna budowla

Dość powiedzieć, że prawie wszystkie zostały zastosowane do projektowania siedziby ONZ. Parter pozostawiono wolny, co dodało mu lekkości (wystarczy wejść o budynku, by zrozumieć przestrzeń całej kubatury). Założenie, przez stworzenie wolnego planu, pozwalało na pozbycie się przegród strukturalnych. Jednak jednym z najważniejszych elementów była swobodna elewacja, którą pozbawiono tak popularnej w budownictwie funkcji nośnej. To pozwoliło też na zastosowanie poziomych okien wstęgowych, które otworzyły wnętrze na światło, czego raczej nie spotykamy w przypadku okien w ścianach nośnych. Tu budowla stała się błękitna, jakby powielając swoją elewacją tło flagi ONZ. Tak właśnie zachowuje się szkło okien osadzonych w stalowej kratownicy tego wysokiego prostopadłościanu.

Kompleks czterech wieżowców

Budowlę projektowano od 1948 roku, a ukończono całkowicie dopiero rok po otwarciu, w 1952. Kalendarium budowy przedstawia się następująco: "Przygotowanie placu pod budowę - Styczeń 1947; położenie kamienia węgielnego - 24 październik 1949; ukończenie sekretariatu - 1950; ukończenie całego kompleksu - 1952". Portal Budowle.pl dodaje jeszcze: "W skład kompleksu wchodzą 4 budynki, są to: Aula Konferencyjna Zgromadzenia Ogólnego, największe pomieszczenie w gmachu, mieszczące ponad 1 800 osób, podejmowane są tu najważniejsze decyzje naszych czasów; budynek konferencyjny, Rady Powietrznej, Rady Gospodarczo - Społecznej; szmaragdowy wieżowiec, w którym mieszczą się biura sekretariatu ONZ; oraz biblioteka imienia Dag'a Hammarskjold'a, dodana w 1961 r., która jest przeznaczona dla personelu sekretariatu, delegacji i innych oficjalnych osób".

Jako ciekawostkę dodaje też kilka innych faktów: "Dostarczający pracy 3 400 zatrudnionym osobom, Sekretariat jest 39 piętrowym budynkiem z aluminiowym rusztowaniem i wszelkimi urządzeniami umieszczonymi na dachu. Na 38 piętrze znajdują się główne biura sekretariatu ONZ. Teren pod budowę gmachu, mający powierzchnię 7 hektarów został podarowany ONZ przez Johna Rockefellera jr.". Warto zatem przeszukać Internet w celu zapoznania się z architekturą budowli, bo na wycieczkę do Nowego Jorku i osobiste zwiedzanie trzeba przeznaczyć znacznie większe fundusze.

PP