Anna przyszła na świat 16 sierpnia 1573 roku w Grazu jako córka austriackiego arcyksięcia Karola. Jej matka, Maria, była równocześnie żoną i siostrzenicą swoje męża, co zdarzało się dosyć często w rodzie Habsburgów, bardzo dbającym o zachowanie czystości krwi. W żyłach przyszłej polskiej królowej płynęła też krew dynastii jagiellońskiej, bowiem babcią Anny była córka króla Czech i Węgier Władysława Jagiellończyka.
Na dworze w Grazu panowała surowa dyscyplina, a dzieci Karola i Marii wychowywane były w duchu katolicyzmu. Dużą sympatią cieszyli się tam jezuici – szermierze kontrreformacji, czyli ruchu, którego celem było zwalczanie wpływów protestantów. Anna, przez bliskich nazywana Anndl, bardzo szybko nauczyła się czytać i pisać. Jeszcze jako dziecko pisała listy po łacinie, a w wieku młodzieńczym przełożyła na niemiecki obszerny fragment biografii św. Ignacego.
Królowa Polski
Pierwsze próby zeswatania Habsburżanki ze szwedzkim królewiczem Zygmuntem Wazą zostały podjęte, gdy Anna miała 13 lat. Starania te czyniła Anna Jagiellonka, żona polskiego króla Stefana Batorego i ciotka Zygmunta, który był jednym z kandydatów do objęcia krakowskiego tronu po śmierci monarchy w 1586 roku.
Ostatecznie para pobrała się w 1592 roku, pięć lat po rozpoczęciu panowania w państwie polsko-litewskim przez Wazę. Pan młody miał wówczas 26 lat, a jego małżonka niespełna 19. Ceremonie ślubne połączone były z koronacją Anny na królową Polski.
Lojalna żona
Zachowane źródła podają, że Anna nie grzeszyła urodą.
27:42 zygmunt iii waza (1)___f 37004_tr_0-0_1107948213872bf6[00].mp3 O Zygmuncie III Wazie opowiada historyk prof. Jarema Maciszewski. Audycja Katarzyny Kobyleckiej z cyklu "Polscy królowie i książęta". (PR, 31.07.1986)
- Miała lekką wadę postawy. Była to niezbyt ładna blondynka, ale bardzo lojalna żona i dobra matka - ocenił w audycji Polskiego Radia historyk prof. Jarema Maciszewski.
Początkowo nie cieszyła się dużą popularnością wśród szlachty, która nie pałała sympatią do Habsburgów. Jednak w krótkim czasie przekonała do siebie przynajmniej część społeczeństwa swoim wdziękiem osobistym, skromnością i życzliwością, z którą odnosiła się do ludzi. Szybko opanowała też język polski, którym po kilku latach swobodnie władała.
Anna wiernie wspierała męża w jego planach i działaniach politycznych. W 1593 roku Zygmunt udał się do Sztokholmu, aby objąć władzę po śmierci swojego ojca Jana III Wazy. W niebezpiecznej podróży przez Bałtyk, podczas której z powodu sztormów zginęła część polskiej załogi, polskiemu królowi towarzyszyła żona, będąca w zaawansowanej ciąży. Córkę Katarzynę urodziła w Szwecji, już po koronacji na królową tego kraju.
- Jeździła z Zygmuntem wszędzie. Uczestniczyła w grze politycznej, którą król prowadził w Szwecji i w Polsce, dobrze prowadziła polski i szwedzki dwór. Bez wszelkiej wątpliwości uczestniczyła w planach przeniesienia siedziby monarszej z Krakowa do Warszawy - wyliczał działalność królowej gość audycji z 1986 roku.
Wojująca katoliczka
Najbardziej charakterystyczną cechą Habsburżanki była jej ogromna pobożność. Każdego dnia uczestniczyła w nabożeństwach i przyjmowała komunię świętą, a czas wolny spędzała na modlitwie i czytaniu pobożnych książek. Na polu wiary doskonale dogadywała się z bardzo religijnym mężem.
Choć Zygmunt III Waza przeszedł do historii jako ultrakatolicki i nietolerancyjny władca, zdaje się, że Habsburżanka prześcigała go w działalności kontrreformacyjnej. Podczas gdy monarcha nie tylko utrzymywał doskonałe relacje z siostrą, gorliwą luteranką, ale także pozwalał odprawiać protestanckie nabożeństwa na Wawelu, Anna nawracała heretyków przy każdej okazji. W czasie pobytu w Sztokholmie karmiła biednych pod warunkiem odmówienia przez nich katolickich modlitw.
***
Małżeństwo Zygmunta III Wazy z Anną Habsburżanką należało do bardzo udanych, co w przypadkach związków zawieranych ze względów politycznych, należało do rzadkości. W przeciągu sześciu lat para królewska doczekała się piątki dzieci, ale tylko jedno - następny polski król Władysław IV Waza - dożyło wieku dojrzałego.
Anna, będąc w piątej ciąży, poważnie zachorowała. Mimo wszelkich starań podjętych przez lekarzy, królowa zmarła 10 lutego 1598 roku. Nie udało się również uratować dziecka, które zmarło kilka minut po dokonaniu cesarskiego cięcia.
Zygmunt bardzo przeżył śmierć ukochanej małżonki i długo pozostawał w rozpaczy. Na kolejny ślub zdecydował się po siedmiu latach, gdy ożenił się z młodszą siostrą Anny Habsburżanki – Konstancją.
th
Przy pisaniu tego artykułu korzystałem z pracy:
E. Rudzki, Polskie królowe. Żony królów elekcyjnych, Warszawa 1987.
