Pyrrusowe zwycięstwo Napoleona Bonaparte

- Cesarz zakończył przegraną wojnę zwycięską bitwą. To było ostatnie wielkie starcie w wojnie z Rosją - mówił historyk prof. Jarosław Czubaty.

"Bitwa pod Berezyną" Peter von Hess, foto: wikipedia/Hermitage/domena publiczna

26 listopada 1812 roku rozpoczęła się bitwa pod Berezyną. Była ona momentem kończącym inwazję Napoleona na Rosję.  
Cesarz przeprawiał się przez rzekę Berezynę w dniach 26-29 listopada podczas odwrotu spod Moskwy. Jego armia została otoczona przez siły rosyjskie z trzech stron, jednak kosztem ogromnych strat udało jej się sforsować rzekę.
- To był majstersztyk Napoleona, ale też doskonały dowód profesjonalizmu resztek Wielkiej Armii. Jednocześnie wynik obaw Rosjan przed samym cesarzem. Działali tam bardzo ostrożnie i nie kwapili się do zaangażowania wszystkich sił, bo bali się, że zostaną jednak pobici - mówi profesor Jarosław Czubaty.

Wojna francusko-rosyjska

Napoleon przystąpił do wojny z Rosją dopiero w momencie, gdy dowiedział się, że istnieje rosyjski plan uderzenia na Europę Zachodnią, m.in. na Księstwo Warszawskie. “Jestem tu, aby raz na zawsze skończyć z tym barbarzyńskim kolosem Północy. Szpada została już dobyta. Trzeba ich zapędzić jak najdalej w lody, aby przez najbliższe 25 lat nie byli w stanie mieszać się w sprawy cywilizowanej Europy “ - tak Napoleon argumentował swój atak.
24 czerwca 1812 roku cesarz przekroczył Niemen i rozpoczął marsz na wschód; od Moskwy dzieliło go około 1000 km. Napoleon chciał jak najszybciej, jeszcze na terytorium Litwy, stoczyć walną bitwę z Rosjanami. Plany pokrzyżował mu dowódca armii rosyjskiej, feldmarszałek Michaił Kutuzow. Uznał on, że najlepszym sposobem pokonania armii Napoleona będzie tzw. “zasada spalonej ziemi”: polegała ona na nieustannym odwrocie i skutecznym unikaniu rozstrzygnięć wojennych. Podobna taktykę w walce z Francuzami stosowali również dowódcy innych państw - Austrii i Prus. Nie mieli oni jednak w Europie takiej możliwości odwrotu, co Kutuzow w Rosji, który mógł się cofać nawet do Uralu.
W drodze do Moskwy Napoleon stoczył zwycięską bitwę pod Smoleńskiem. Na przedpolach stolicy odbyła się najkrwawsza bitwa pod Borodino, obie siły poniosły w niej ogromne straty.

Napoleon wkracza do Moskwy

14 września 1812 roku, po prawie trzech miesiącach wyniszczającego marszu ku stolicy Rosji armia Bonapartego bez walki wkroczyła do Moskwy. Wkrótce po tym w mieście wybuchły pożary; podpalacze działali z rozkazu moskiewskiego generała, gubernatora Fiodora Roztopczyna.
Mimo zajęcia Moskwy Napoleon zdawał sobie sprawę, że nie pokonał Rosji. Wielu historyków uważa, że to był olbrzymi błąd militarny cesarza. Spędził on ponad miesiąc w Moskwie, oczekując na reakcję Aleksandra I, na ofertę negocjacji pokojowych. Car znajdował się tymczasem w Sankt Petersburgu i nie miał zamiaru podejmować jakichkolwiek rozmów. To Rosjanie znaleźli się w lepszej sytuacji, ponieważ mimo dużych strat mieli lepsze szlaki zaopatrzeniowe.

Odwrót Wielkiej Armii

Kiedy Bonaparte zorientował się, że jego plany nie mają szans na realizację, zadecydował o odwrocie. 19 października 1812 roku rozpoczął wycofywanie Wielkiej Armii trasą, którą wcześniej przeszła Armia Rosyjska - miejscowości były spalone i ogołocone z żywności. Tragiczne żniwo w czasie odwrotu zbierał mróz oraz wyniszczające choroby, które trapiły, nie przygotowanych na tak surowe warunki klimatyczne, żołnierzy. Momentem zamykającym przegraną kampanię była przeprowadzona w dniach 26-29 listopada 1812 roku zwycięska bitwa pod Berezyną. Francuzom udało się wymknąć Rosjanom.
Wyprawa Napoleona na Moskwę była początkiem końca jego dominacji w Europie. Z kampanii, która rozpoczęła się 24 czerwca 1812 roku, wróciło zaledwie 10 % żołnierzy Wielkiej Armii. Było to starcie o niesłychanej wadze, które na długo utrwaliło się w pamięci wielu pokoleń.